100 jaar boerderij Heideveldweg

“Jaap stapte de afmetingen van de boerderij uit op het kale terrein, keek er eens een beetje naar en deed er toen aan de lange én de korte zijde nog een paar stappen bij. Voor zover ik weet zijn de raamkozijnen van de boerderij (deels) afkomstig van het schooltje van meester Van Wulfen dat in die tijd werd afgebroken. Voor het maken van de kap kocht Jaap een perceel sparrenbos om er de sporen van het dak van te maken en de slieten voor de vloer van de zolder boven de stal. Jaap bouwde de boerderij en hield nog een aardig stuk grond voor een ruime moestuin. De resterende grond verkocht hij. Daar staan nu de huizen Heideveldweg 35 t/m 47.”

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 131 [2015-1]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.

Wim Keizer

Dit zegt Gijs Calis (1948), kleinzoon van de genoemde Jaap, in notities die hij schreef over de grote, uit ongeveer 1914 daterende boerderij op de hoek van de Heideveldweg en de Schapendrift. Het pand bestaat uit een woonhuis (nr. 49) en een boerderijgedeelte (nr. 49a). 

Dit laatste deel ondergaat momenteel een renovatie, er komen twee woningen en een kantoor van Suzanne Holtz Sudio (SHS). Aan nr. 49a wordt een nr. 49b toegevoegd.

Het belichten van de geschiedenis van deze boerderij gebeurt aan de hand van de notities die we kregen van Gijs Calis, ook wel bekend als Gijs van Gijs van Jaap van Bet. De moeder van Jaap (die de boerderij bouwde) heette Bet. Jaap (1877-1955) en zijn vrouw Bertha (1877-1927) kregen een zoon, Gijs (1905-1983). En die Gijs is de vader van de Gijs die de notities schreef. 

Jaap kocht de strook grond aan de noordkant van de Heideveldweg, tussen Melkweg en Schapendrift, uit de nalatenschap van een mevrouw uit Amsterdam. In haar testament had zij vastgelegd dat de grond door een instelling van liefdadigheid geërfd zou worden, met het beding dat er niet op gebouwd mocht worden. Kennelijk vond (ook) zij toen al dat het landelijke karakter van Laren behouden moest blijven. Net zoals tegenwoordig soms het geval is, was de liefdadigheidsinstelling echter tegen een passende vergoeding bereid het bouwbeding te laten vervallen. 

Twee adressen
Gijs Calis meldt dat het oorspronkelijke adres van de boerderij, volgens de trouwkaart (1-9-1931) van zijn ouders, Gijs Calis en Riek Zwanikken, Schapendrift 2 was. Van begin af aan was er ook een apart huis onder hetzelfde dak, met het adres Heideveldweg 49. De boerderij kreeg later nummer 49a. Gijs Calis denkt dat Jaap nummer 49 mogelijk bedoeld had als toekomstige huisvesting voor zijn zoon Gijs, als eventuele opvolger op de boerderij. Daar is het echter nooit van gekomen, op nummer 49 hebben anderen gewoond, onder wie twee nichten van Jaap. 

Brand in 1942
Alvorens daar op in te gaan, eerst wat meer over de boerderij. Die is op of rond 5 oktober 1942* afgebrand. Gijs Calis vertelt: “Een paar jongens stookten fikkie in de heg aan de Heideveldweg. De hooiberg stond daar vlakbij en vatte ook vlam. Van daaruit sloeg de brand over naar de kap van de boerderij. De hele kap is toen weggebrand. Op de slietenzolder stonden zakken rogge. Die zakken (of tenminste een aantal ervan) waren niet door het vuur aangetast maar hadden natuurlijk wel flink in de rook gestaan. De rogge werd niet weggegooid. Je kon er immers toch nog wel roggebrood van bakken? (oorlog!) Dat werd dus gerookt roggebrood eten. Mijn broers en zussen gruwen nog bij de gedachte eraan.

Op 28 december 1943* kon de boerderij weer betrokken worden. In de tussenliggende periode hebben Jaap en zijn vrouw Mat ingewoond bij de broer van Jaap, Fok Calis (en zijn gezin), op Kerklaan 2a (nu nr. 10).” Gijs verder: “Mijn zus Bea (1938) herinnert zich nog dat zij met vader Gijs door de verbrande boerderij liep. Dat moet haast wel enige tijd na de brand geweest zijn, want met een meisje van vier jaar ga je niet zo makkelijk door het puin van een brand lopen. Zij herinnert zich dat de klok boven de boogvormige doorgang van de grote stal naar de kleine stal voor jongvee gesmolten was, maar wel was blijven hangen. Mijn zus Bep (1933) herinnert zich nog de mensen, waaronder Pappa en Mamma, die in en uit de brandende boerderij liepen en zoveel mogelijk huisraad in veiligheid brachten. Zij herinnert zich vooral ook de paniek. Daardoor vond zij het helemaal niet leuk dat mijn vrouw en ik in 1990 in een huis met een rieten dak gingen wonen.”

Voortzetting tot 2006
Toen Jaap op Eerste Kerstdag 1955 overleed, is de boerderij voortgezet door Kees van den Berg (geb. 25-11-1923, overleden 21-1-2006, zoon van Zwanik van den Berg & Jans van der Schaal, een zuster van Mat, de tweede vrouw van Jaap) en zijn vrouw Dilia Bouwman. Kees was al in 1940 op 16-jarige leeftijd op de boerderij komen werken, nadat het werken in de kolenmijnen bij Hoensbroek, waarnaar zijn familie vanuit Bussum verhuisd was, hem totaal niet beviel. Kees en Dilia hebben de boerderij omstreeks 1985 gekocht van de erven van Gijs Calis Jzn. Kees heeft tot zijn overlijden in 2006 op de boerderij gewoond en gewerkt. Dilia is er nog een tijd blijven wonen. In 2014 is de boerderij aan derden verkocht.

Nummer 49
Wat de bewoners van nummer 49 betreft, meldt Gijs Calis dat het naar zijn beste weten vanaf 1937 ging om:

• De familie Kok (van de stomerij). In 1937 begon Johan Kok zijn eigen bedrijf “J. Kok Stomerij”, in het huis aan de Heideveldweg 49. In 1942 verhuisde hij naar Zevenend 29 (zie het vorige Kwartaal­bericht 131: pagina 12-17). “De familie Kok is mogelijk nog enkele jaren op de Heideveldweg blijven wonen. Mijn zus Bea (1938) herinnert zich scherp dat zij in 1944 met dochtertje Yvonne Kok bij de boerderij heeft gespeeld en dat de familie Kok er toen nog woonde”, aldus Gijs.

• Het echtpaar Frans van der Helm & Jo Calis (getrouwd 17-3-1943) en kinderen. Zo rond 1950 vertrokken zij naar IJmuiden (gemeente Velsen). Frans ging daar bij de politie werken en werd hoofdagent. Frans ging daarheen op voorspraak van zijn zwager Adrianus Wittebrood (getrouwd met Sien Calis) die daar al werkte.

• Daarna betrok het echtpaar Jan ­Terweijden & Greet Calis (getrouwd 6-1-1943) met kinderen het huis. Jan en Greet zijn er tot hun dood in 1984 respectievelijk 1982 blijven wonen. Jo, Sien en Greet waren volle nichten van Jaap. Zij waren dochters van Jaap’s broer, Fok Calis. Gijs Calis weet niet wie er voor 1937 gewoond hebben.

• Na 1983 is het huis op nummer 49 enige jaren verhuurd geweest. De eerste tijd aan een volle nicht aan de Zwanikken-kant van de familie Gijs Calis & Riek Zwanikken. Daarna is het huis verkocht.

Foto’s: Familie Calis en Archief Gerard F.H. Morsink