Laren in oorlogstijd, het slotakkoord

Binnenkort verschijnt ‘Schieten op de maan’, een boek van onze hand over het Gezag en het Verzet in Laren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een belangrijke inspiratie voor deze studie vormt de oorlogsdocumentatie van Ria van Dijk, een jonge vrouw die aan de Boekweitkorrel 3 in Laren woonde en die nauwgezet haar oorlogservaringen in woord en beeld vastlegde. Naast het dagboek dat zij in het laatste oorlogsjaar bijhield, heeft zij met veel gevoel voor historisch belang documentair gefotografeerd. In dit artikel krijgt u inzicht in de bronnenschat die zij het dorp heeft nagelaten.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 136 [2016-2]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.

Een enerverende periode in beeld

Teun Koetsier & Elbert Roest

Aan de hand van foto’s met onderschriften van Ria van Dijk en een andere dagboekschrijver, B. Kok, kan u zich een beeld vormen van de turbulentie in de laatste fase van de oorlog, van de bevrijding en de euforische periode daarna. Het is een zeer beperkte selectie uit haar werk, hier en daar aangevuld met afbeeldingen die we door andere particulieren aangereikt kregen. De familie Van Dijk en anderen hebben, ten behoeve van de historische kennis over het dorp, dit bronnenmateriaal geheel belangeloos beschikbaar gesteld. Wij zijn hen daarvoor zeer veel dank verschuldigd. Als u de bronnen in hun samenhang ziet dan geeft dat een indruk hoe het einde van de oorlog in het dorp is beleefd.

Donderdag 19 april 1945
Voedseldroppings: ‘Op de hei bij de schaapskooi (bij La Place red.) was een terrein aangegeven. De Grüne Polizei had ‘s morgens om zeven uur de hele hei al afgezet. (…) In totaal 19 vliegtuigen werpen hun pakketten af. De meeste mensen hadden tranen in hun ogen van ontroering.’ (Tekst en foto Ria van Dijk)

Rode Kruisverstrekkingen. ‘Het broodrantsoen is verlaagd tot 400 gram per persoon! De gave van het Zweedsche Rode Kruis doet hier goed werk en behoedt velen van de hongerdood’. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)

Zondagochtend 6 mei 1945
Zondagochtend 10.00 uur. De vlag wordt gehesen van de basiliek onder luid hoera. (Ria van Dijk)

In de plechtige Hoogmis om 10.45 uur werd het bijgaande Danklied gezongen. Het was gedrukt bij drukkerij Van Gestel op het Kromme Pad. Bijgaande een oproep tot kalmte en waardigheid die op de Bevrijdingsdag werd verspreid. (Ria van Dijk)

Zondagmiddag 6 mei 1945
‘Het was of er een zware steen van je hart viel, en overal juichten en dansten de menschen dat het een aard had. Het was niet te beschrijven’. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)

‘We hebben vanmiddag een leuk orange diner gehad met tomatensoep, aardappelen met worteltjes en rijst met ranja toe! Overal zie je optochten met muziek’. (Tekst en foto Ria van Dijk)

Maandag 7 mei 1945
Acht uur: ‘Samenkomst van de Binnenlandse Strijdkrachten op het Kermisterrein. Niet erg veel bijzonders, de knokploeg is communistisch georiënteerd. Enfin, ze doen goed werk met het ophalen van de NSB-ers’. Links inspecteur Boog, in het midden Treffers die aanwijzingen geeft. (Tekst en foto Ria van Dijk)

‘Om elf uur eerste Engelsche tanks bij de muur (de tankgracht in de Hilversumse Weg ter hoogte van het Sint Janskerkhof, red.). Met Tommies er bovenop gezeten’.

‘Bij de Waterleiding stonden een paar Tommies die daar de wacht moesten houden. Zij werden bestormd om hun handtekening te zetten’. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)

‘Thans, heb ik tien Engelsche tanks door Laren zien rijden’. De  Eemnesserweg ter hoogte van de Prinsemarij. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)

Dinsdag 8 mei 1945
‘s Morgens naar de Rijksweg geweest om het binnentrekken van de Engelschen en Canadezen te zien. Het zijn manschappen van de Britse Polar Bear Division die deel uitmaakt van het Duke of Wellington Regiment’. (Tekst en foto Ria van Dijk)

‘Optochten en versierde wagens rijden door het dorp, doch er is nog geen café open terwijl er ook geen levensmiddelen te krijgen zijn’. (Tekst B. Kok, foto’s Loeki Stam en Ria van Dijk)

‘Collaborateurs worden door de BS opgebracht naar de School met de Bijbel aan de Kerklaan om de rommel op te ruimen’.
Collaborateurs zijn kaal geschoren en moeten rondjes lopen op het schoolplein. Met de handen in de zij: de NSB-burgemeester Knipscheer. (Ria van Dijk)

‘s Avonds gehost in het dorp. Naar Kok tot drie uur ‘s nachts. (Tekst B. Kok en foto Ria van Dijk)

Woensdag 9 mei 1945
Met paard-en-wagen passeren Duitsers een bren-carrier van de 49th West Riding Division, de Polar Bears, ten zuiden van Witte Bergen.

De Duitsers druipen af onder toeziend oog en honend commentaar van de dorpelingen. (Ria van Dijk)

Bij bakker Konijn aan de Klaaskampen een feestelijk versierde etalage. (Ria van Dijk)

Beëdiging van de B.S. (Binnenlandse Strijdkrachten). Links Treffers, in het midden met wit jasje Dudok van Heel en rechts de Canadese generaal Wood. (Ria van Dijk)

Donderdag 17 mei 1945
17 mei: Alleen in dit (Canadese) uniform was het voor onze ‘oude burgemeester’ mogelijk weer naar zijn gemeente Laren terug te keren. (Ria van Dijk)

Zaterdag 19 mei 1945
‘We zijn alreeds gewend geraakt aan de Tommy’s. Dansen in Hamdorff. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)

Begin juni 1945
Evacué’s gaan terug naar huis. (Ria van Dijk)

Woensdag 6 juni 1945
D-Day: ‘Heden is het de herdenking dat een jaar geleden de geallieerde legers bij Cherbourg aan land kwamen’. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)

Zondag 24 juni 1945
24 juni, Sint Jan. Canadezen marcheren mee in de Sint Jansprocessie. Het is de omvangrijkste processie ooit. (foto Aad Botterman)

Dinsdag 10 juli 1945
Prins Bernhard bezoekt Laren. Het hoofdkwartier van de Binnenlandse Strijdkrachten was gevestigd in de Aloysiusschool (thans Binckhorst Sint Jan). In de jeep naast de prins de gewestelijk commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten Dudok van Heel, rechts achterin kapitein-adjudant Van Tuyll- Van Serooskerken en daarnaast luitenant-kolonel Van Hout. De gasten werden ontvangen door (op de rug) burgemeester Van Nispen-Van Sevenaer en de locale commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten Treffers.

27 augustus 1945
‘Een nieuw naoorlogs verschijnsel is het buurtfeest. Elke buurt viert zijn eigen bevrijdingsfeest. En zoo heeft onze buurt, de nieuwe gedoopte buurtvereniging ‘De Kei’ het bevrijdingsfeest gevierd’. (Tekst B. Kok, foto Loeki Stam)

28 augustus 1945
‘Iemand had op de Kleine Brink een Julianakeitje teruggeplaatst’. ‘De Prins Bernhard- en Juliana Kei die op last van de NSB moest verdwijnen, was weer op zijn plaats gebracht’. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)

30 & 31 augustus 1945
Het waren dagen dat een ieder uitbundig mee feestte. ‘De eerste prijs bij de kinderspelen’. (Collectie Jan Kroon)

‘Feesten met kinderspelen, een grote optocht en dansen op vier dansvloeren tot 3, 4 uur in de nacht’. (Tekst B. Kok, foto Ria van Dijk)