Week-van-de-erfgooier: vrijdag 4 t/m 11 oktober 2019
In de ‘week-van-de-erfgooier’ staat de meer dan duizendjarige geschiedenis van de erfgooiers centraal. Door middel van presentaties, activiteiten en evenementen zal aandacht worden besteed aan de geschiedenis van de voormalige Gooise boeren, die eeuwenlang gebruiksrechten genoten op de gemeenschappelijke gronden in het Gooi. In 1979 kwam er een definitief einde aan het erfgooierschap.
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 149 [2019-3]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.
In gesprek met twee bestuursleden van de Stichting Stad en lande
Cees Meijer
De “Stichting Stad en Lande van Gooiland” is in het leven geroepen om het eeuwenoude archief van de erfgooiers te beheren en de unieke geschiedenis (vanaf 968) van de oorspronkelijke bewoners van ’t Gooi levend te houden. Enkele jaren geleden heeft de Stichting het initiatief genomen om jaarlijks een week-van-de-erfgooier te organiseren.
Het bestuur van de Stichting Stad en Lande telt zeven leden. Zowel de Stad Naarden als de Lande (dorpen Blaricum, Bussum, Hilversum, Huizen en Laren) is in het bestuur vertegenwoordigd, het liefst met een afstammeling van een erfgooier (m/v). Wij spraken met twee leden van het stichtingsbestuur: Hans Schaapherder en Frank Smit, beiden geboren en getogen in Laren én bijna vanzelfsprekend afkomstig uit een erfgooiersfamilie. Hans Schaapherder (1958) volgde in februari 2014 Wiet de Boer op als vertegenwoordiger voor Laren. Hij heeft zich als bestuurslid vooral op de communicatie gericht met de realisatie van onder meer twee internetsites, diverse folders, promotiemateriaal en de speciaal voor de donateurs/vrienden ontwikkelde jaarlijkse kalender. Na zijn verhuizing naar Bussum wilde het bestuur (nog) niet van Schaapherder af en besloot het om een aparte bestuursfunctie ‘PR’ te creëren. Als vertegenwoordiger van Laren trad vervolgens Frank Smit (1956) toe tot het bestuur. Hij is een achterkleinzoon van oud-bestuurslid Hendrik (Hein van Steffen) Smit en kleinzoon van Hendrik Smit, beter bekend als ‘Rooie’ Hein die tot 1928 hoofdbewoner van de Lindenhoeve was.
Al vele jaren is er in Huizen de Ergooiersdag. Waarom is er ook nog een week-van-de-erfgooier?
De Erfgooiersdag in Huizen, altijd op de vrijdag na Hemelvaart, staat helemaal los van onze stichting. Wij zijn sinds drie jaar één van de organisaties die zich op die dag met een kraam manifesteren. Dit jaar is het initiatief van de gemeente Huizen succesvol teruggekeerd naar het oorspronkelijk karakter: een historische markt met oude ambachten.
Wij, als Stichting Stad en Lande van Gooiland, willen met ‘de week-van-de-erfgooier’ aandacht geven aan de meer dan duizendjarige geschiedenis van de erfgooiers en daarbij juist het gehele Gooi betrekken. In 2017 heeft de eerste ‘week-van-de-erfgooier’ plaatsgevonden, die werd afgesloten met een druk bezochte manifestatie in de Grote Kerk van Naarden. Besloten werd deze jaarlijks terugkerende festiviteiten plaats te laten vinden in de tweede week van oktober.
Welke activiteiten vinden zoal plaats?
Als stichtingsbestuur proberen wij vooral om activiteiten bij scholen, bibliotheken, musea, gemeentes, de volksuniversiteit en historische centra te stimuleren en stellen we zo nodig kennis en materiaal beschikbaar. Het kan een tentoonstelling zijn, een lezing, een fietsroute, een wandeling, etcetera. In 2017 hebben wij bijvoorbeeld de Historische Kring Laren geholpen bij de erfgooiers-tentoonstelling. Er waren onder andere veel erfgooiersschilderijen uit het depot van de gemeente Laren te bewonderen. De wandelingen en fietstochten worden vaak deskundig begeleid door o.a. Anton Kos, Klaas Oosterom (HK Bussum) en Jaap Vlaanderen (GNR). Historici en landschapsexperts als Maria Boersen, Ramon Hagedoorn en Johan Griffioen (GNR) verzorgen interessante lezingen. De week wordt traditioneel afgesloten met de uitreiking van de Emil Ludenpenning in het historische stadhuis van Naarden.
En wie was Emil Luden? Aan wie wordt deze penning uitgereikt?
Emil Luden was de eerste voorzitter van de in 1912, na een reeks rellen, door het rijk in het leven geroepen Vereniging Stad en Lande van Gooiland bij inwerkingtreding van de zogeheten Erfgooierswet. Hij was ook grondlegger en secretaris van het Goois Natuurreservaat.
Op 28 april 1979 werd de vereniging Stad&Lande opgeheven. In 1982 stelde de Stichting Stad en Lande – als erfgenaam van de Erfgooiersvereniging – de Emil Ludenprijs in voor personen en instellingen die zich verdienstelijk hebben gemaakt op het gebied van de regionale geschiedenis en traditie van de erfgooiers en het behoud van cultureel en landschappelijk erfgoed. Om het draagvlak en bereik van de prijs te vergroten wordt de organisatie hiervan gedeeld met TVE (de Stichting Tussen Vecht en Eem), de Vereniging ‘Vrienden van het Gooi’ en de Stichting Gooisch Natuurreservaat (GNR). De penning is afgelopen jaar uitgereikt aan Dr. Anton Kos. Hij is gepromoveerd op de geschiedenis van de erfgooiers. Zijn boek ‘Erfgooiers – Ten eeuwigen dage’ staat inmiddels in menig Gooise boekenkast. Verspreid over de Kwartaalberichten nrs. 123-139 heeft hij in veertien afleveringen de geschiedenis van de erfgooiers uitvoerig geschreven.
Welke activiteiten onderneemt de Stichting Stad en Lande nog meer?
We proberen de unieke geschiedenis zo breed mogelijk te etaleren. Het gebruik van gemeenschappelijke gronden (Commons) komt wel meer voor, maar dat deze geschiedenis zich over een periode van meer dan duizend jaar uitspant is uniek in heel de wereld. Hoe mooi zou het zijn als we dit op de Unesco werelderfgoedlijst zouden kunnen krijgen? Naast aanwezigheid met onze kraam op de Erfgooiersdag in Huizen zijn we elk jaar ook present bij het SOLL-oogstfeest in Laren (dit jaar zondag 25 augustus) en op de drukbezochte dag van het Werkpaard in Blaricum (zondag 22 september). We zijn mede-organisator geweest van de serie erfgooiersportretten die fotograaf Koos Breukel in 2015 heeft gemaakt en die zijn tentoongesteld in Singer. Vorig jaar hebben we die portretten, samen met het GNR, gepubliceerd in een fraai verzorgd fotoboek. Hans: “De foto’s hebben in 2016 ook in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam gehangen toen daar de Eurotop plaatsvond. Op tv kon je toen zien hoe de EU-leiders bij hun overleg door typische erfgooiers werden gadegeslagen.”
Hoe is de financiële situatie?
Toen besloten werd de erfgooiersorganisatie op te heffen, kregen scharende leden een compensatie en niet-scharende leden – boven de leeftijd van 18 jaar – een bedrag uitgekeerd. Er bleef een deel van het geld in kas door rente bij verkoop en doordat een aantal rechthebbenden hun deel niet hadden opgehaald. Geen vetpot maar destijds voldoende om het archief veilig te stellen bij het Stadsarchief te Naarden. Door de lage rente van de laatste jaren is de financiële situatie niet optimaal en proberen we op allerlei manieren onze activiteiten kostendekkend te krijgen. We proberen ‘vrienden/donateurs’ te werven, die uiteraard ook weer ‘waar’ voor hun geld krijgen (zoals ieder jaar een fraaie kalender). Onlangs hebben we een oude landkaart laten herdrukken die voor een schappelijke prijs te koop is. Het historisch besef – van die gehele duizendjarige geschiedenis – is helaas niet groot onder de Gooise bevolking, vervolgen de twee bestuursleden. Frank: “Het is toch nodig dat de mensen, zeker ook de jeugd, weten waar namen zoals Erfgooiersweg, Oostermeent, Stad en Lande en Erfgooierscollege vandaan komen.” Om vooral onder de jongere generaties de geschiedenis van ’t Gooi levend te houden is de Stichting Stad en Lande momenteel bezig met de uitgave van een nieuw, populair geschreven boekje onder redactie van Anton Kos. Wij willen het boekje voor een schappelijke prijs uitbrengen, en vooral de scholen zien te bereiken. Als eerste heeft de Rabobank al een sponsorbijdrage geleverd, we zijn hard op zoek naar bedrijven, instellingen en particulieren, die een deel van de oplage willen waarborgen.
Donateurs van de Stichting Stad en Lande van Gooiland, ofwel ‘vrienden van de erfgooiers’ ontvangen jaarlijks een unieke kalender cadeau. Via www.erfgooiers.com (www.stadenlandevangooiland.nl) kunt u ‘vriend’ worden. De website bevat ook veel foto’s.
