De Gooische zwemschool 1927-1968

Op een dag werd de heer Willem Breton, oud-badmeester, door de heer Calis met de auto afgehaald om mee te gaan vissen. Ik heb toen een foto van hem gemaakt, wat de aanleiding vormde om eens iets te gaan schrijven over hem en de Gooische Zwemschool, die in Laren ruim veertig jaar heeft bestaan.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 99 [2007-1]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.

Meta Loeff-Duurland

De oprichting
Op 10 december 1927 hebben Burgemeester en Wethouders van Laren de bouwvergunning ondertekend “tot het doen uitvoeren” van een bad en zweminrichting aan het Mauvezand te Laren. Onder architect Masselink werd het werk uitgevoerd en voltooid. Er werd ontheffing verleend van de verbodsbepaling ten aanzien van het bouwen aan een weg die nog niet was aangelegd. Er was nog slechts zand. Tevens moest er grond worden aangekocht van de heer Pos en werd er ontheffing verleend tot het maken van rieten dakbedekkingen. Het initiatief tot de oprichting werd genomen door de Gooische School. Belanghebbenden en bestuursleden waren onder andere de heren Bartels, Alberdingk Thijm, Lubbers en Haverhals. Draagkrachtigen uit voornamelijk deze kring zorgden voor de financiën. 

In 1928 werd de zwemvereniging De Kwakers opgericht door de heer Bartels, die tevens voorzitter werd. Secretaris was de heer De Weert. De vereniging heeft tot ongeveer 1941 bestaan. Oud-marine man en gepensioneerd onderofficier Bram Schenk werd badmeester tot eind jaren dertig, waarna zijn zoon Bram junior hem opvolgde. Na de oorlog werd de heer W. Breton badmeester.

Verbouwingen
In 1943 vond er een gedeeltelijke verbouwing plaats onder architect A.P. van den Brink en in 1947 volgde er een uitbreiding onder dezelfde architect. De laatste uitbreiding vond plaats in 1953 door het bouwbedrijf Hommels uit Bentveld. De geschatte kosten van 4 de verbouwing bedroegen destijds 25.000 gulden en de leges 75 gulden. De bouw werd gerealiseerd onder burgemeester N. van der Ven. Het onderhoudswerk werd verricht door de aannemers Fa. Gebr. Duurland aan het Mauvezand. 

Sluiting en brand
Op 12 mei 1968 werd het zwembad in het belang van de volksgezondheid gesloten. Het echtpaar Breton bleef er wonen. Op 21 september 1971 werd het zwembad in brand gestoken en vernield. Het werd tenslotte afgebroken om plaats te maken voor een complex woningen, waaronder “De Omloop”. Dit was in het kort de geschiedenis van het zwembad aan het Mauvezand. In dit zwembad heb ik leren zwemmen. In 1940 ging ik voor het eerst naar het zwembad. Bram Schenk junior was toen badmeester. 

De Rooi zat achter de kassa en maakte de hokjes schoon. Er waren dames- en herenzwemtijden en wij stonden in het vroege avonduur voor de “damesbaden” in de rij te wachten tot we erin mochten. Eenmaal binnen stormden wij naar een gewenst hokje om te verkleden, hetzij boven of beneden. De hokjes boven waren via twee kanten met een stenen trap te bereiken. Tussen de trappen was een vlakte met wit zand waarop men kon zonnebaden. Later is er aan de oostzijde een zonneterras van gras aangelegd.

Voordat je het water inging, moest je onder de koude douche. Het zwemwater was doorgaans koud. Vaak slechts veertien graden en volgens de heer Breton haalde het dat dikwijls niet eens! Je rilde van de kou, maar het wende wel. Het ondiepe voorverwarmingsbad was alleen voor de vissen. En als het zwembad verlaten was, kwamen de vissen overal. Verder was er een kinderbad, een ondiep bad en een diep bad van 3.50 meter. De bodem bestond uit zand. De wel lag onder de springplank. Per minuut werd er 1500 liter water opgepompt en via de riolering afgevoerd naar een open riool, dat liep langs het sanatorium Bos en Heide. De ingang van het bad was aanvankelijk in de westhoek van het gebouw, doch na de verbouwing werd dat de woongelegenheid voor de familie Breton. De ingang werd toen verplaatst naar de noordhoek, waar ook de pompinstallatie was. 

Ik had mijzelf intussen leren zwemmen en mocht “in het diepe”. Al spoedig was er gelegenheid voor gemengd zwemmen. Daar was niet iedereen mee ingenomen. Laren was overwegend katholiek en badmeester Breton kreeg daarom nog wel eens bezoek van kapelaan Lampe …

In de 2de of 3de klas Ulo kregen wij schoolzwemmen en ik behaalde diploma’s A en B. In de zomervakanties profiteerde ik van mijn abonnement en ging dagelijks “gemengd zwemmen” van 10 tot 12 uur (ik ben rooms-katholiek en mijn ouders vonden het geen bezwaar). We vormden op den duur een vast groepje meisjes en jongens en hadden veel plezier. In 1948 was ik 17 jaar, ging ik Laren uit en was voor mij de zwemschoolperiode afgelopen.

Willem Breton
Sinds 1972 woonde ik weer in Laren en zag ik de heer en mevrouw Breton bijna dagelijks op de fiets voorbijkomen. Intussen woonden zij in de Geuzenhoek. (Waar de heer Breton uiteindelijk in 1996 overleed; ML-D) Sinds 1945 woonde oud-badmeester Breton in Laren en velen hebben van hem leren zwemmen. Hij was een markante persoonlijkheid. Als badmeester was hij streng doch rechtvaardig, had hij overwicht en kon men op hem vertrouwen. Je voelde je veilig onder zijn beheer. Ook zijn vrouw was prettig, zij deed voornamelijk de administratie van het zwembad. Op 16 december 1901 werd Willem Breton geboren in Rotterdam. Zijn vader had een kapperszaak. Willem haalde diploma’s om in de zaak te gaan werken. Met 21 jaar was hij dienstplichtig en hij bracht zijn diensttijd door bij de marine. Nadien werkte hij in een zwembad in Rotterdam, want hij voelde niets voor het kappersberoep. Met 28 jaar trouwde hij met Riek Janssen die Nederlands zwemkampioene was. Samen reilden zij het gemeentezwembad in Hoek van Holland. Zijn vrouw overleed jong en Willem zat in een crisis met twee zonen. Na een periode badmeester in Valkenburg te zijn geweest, werd hem een gelijke functie aangeboden aan de Badhuislaan in Hilversum. Hier leerde hij zijn tweede vrouw kennen. Zij zouden op huwelijksreis kunnen zijn gegaan, als er niet iets tussen was gekomen …

Oorlog
Het was oorlogstijd en de elitegroep van de Hermann Göring Division, gestationeerd op de Emmastraat in Hilversum, maakte regelmatig gebruik van het zwembad. Als opposant draaide de heer Breton dan de warmwaterkraan dicht. Op 23 oktober 1944, tijdens de razzia op het Hilversumse sportpark, werd de heer Breton herkend als de man die de warmwaterkraan dichtdraaide en hij werd via Amersfoort afgevoerd naar Duitsland waar hij tenslotte terechtkwam in “de hel van Bramsche”. Hij heeft “geluk gehad”. Door “ziekte” werd hij redelijk behandeld en kon hij na de bevrijding weer thuiskomen.

Toen kwam de Larense periode op de Gooische Zwemschool waar het gezin Breton ging wonen en werken. De heer Breton was bekwaam in het opleiden van mensen voor het zwemonderwijs. Zo is Toos Hilhorst zweminstructrice geworden en werkte zij op de Gooische Zwemschool. Zo ook Ilse de Goede die nu nog steeds in De Biezem werkt. Ook Mieke Wikkerman behaalde haar bevoegdheid tot het geven van zwemonderricht.

De grote liefhebberij van de heer Breton was vissen. In 1945 kreeg hij van zijn vrouw een visbootje. Met de brommer ging hij dan vaak naar de Kortenhoefse polder, via de Kleine Weiden ging hij naar de gaten van Oost-Indië om er te vissen in zijn bootje. In Kortenhoef had hij de ligplaats van zijn bootje.

Het einde van de Gooische zwemschool
In 1968 heeft de heer W. Jansen de liquidatie van het zwembad geregeld. Intussen hebben we in Laren een ander zwembad, “De Biezem”, dat de gemeente lange tijd grote zorgen gaf. De Gooische Zwemschool was particulier en heeft nooit een beroep op gemeentelijke bijdragen gedaan. Het draaide op eigen krachten totdat de klachteninspectie het bad afkeurde. De oorzaak hiervan was de lozing van het zwemwater. De lozing ging via een sloot en niet door de riolering. De vervuilde sloot liep langs het kinderastmacentrum Bos en Hei. Tijdens het spelen kwamen de kinderen in aanraking met het water en werden zij ziek. De vervuiling werd echter niet veroorzaakt door het zwemwater maar door fecaliën. Er was toen immers nog geen riolering. Gedeputeerde Staten vond het evenwel een mooi zwembad op een prachtige locatie en adviseerden tot de aanleg van een speelweide van 5000 m2 en een uitbreiding op het aangrenzende weiland. Ook verlangde men helder water, de normen en eisen waren veranderd. Een zwembad met verwarmd water zou vier ton gaan kosten. Burgemeester Van der Ven stelde echter voor een geheel nieuw zwembad te bouwen onder gemeentelijk beleid en beheer. Vanwege de hoge kosten zag de Gooische Zwemschool af van vernieuwing en verbouwing van het bestaande zwembad. Bij de oprichting van een nieuw zwembad zou de Gooische Zwemschool op de tweede plaats komen. Aldus ontstond de zwem- en recreatie-inrichting De Biezem op de huidige locatie aan de Eemnesserweg.

Tot slot nog een anekdote …
Een frequent bezoeker van het zwembad was de blinde Charley Driehuis. Hij kon goed zwemmen, zelfs met een brandende pijp in de mond. Toen iemand zijn bril in het diepe verloor en niemand die bril met opduiken wist boven te halen, werd Charley gevraagd het te proberen. En ja hoor, na enige tijd kwam hij boven met de bril op zijn neus!

Dit artikel verscheen eerder in het Kwartaalbericht van de Historische Kring Laren, no. 52 (jaargang 14), juli/augustus 1995.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 52 [1995-2]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.