Decoratiepaneel uit ‘De Coeswaerde’
Op 22 juli jongstleden ontving de Historische Kring Laren een paneel van een oude boerderij met stoomtram, afkomstig uit Pannenkoekenrestaurant ‘De Coeswaerde’, geschilderd door Arnold ‘Nolle’ Bokhorst.
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 134 [2015-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.
Hans Schaapherder
Schenker is de in Apeldoorn woonachtige Bart Bokhorst, zoon van de schilder/interieur-inrichter. Hij is de beheerder van de uitgebreide en zeer interessante website www.deventer-bokhorstkunst.nl over vier generaties kunstenaars van de familie Bokhorst uit Deventer in de periode van 1850 tot 2004. Op die site zijn bijna 2000 afbeeldingen met Bokhorst-kunst te zien. Van elke kunstenaar is per thema een album te bekijken en wordt het werk in ‘factsheets’ besproken en toegelicht.
Over kunstenaar Arnold ‘Nolle’ Bokhorst van de derde generatie lezen we in het ‘factsheet’ dat hij ook in Laren actief was: “Voor een particulier (fam. Ponse) verzorgde hij het interieur, evenals voor de plaatselijke wijnhandel. Voor het pannenkoekenhuis De Coeswaerde aan de Brink is hij als een van zijn laatste grote projecten lang bezig geweest. Hier schilderde hij onder andere wandtaferelen in de sfeer van oude ansichtkaarten van bekende plekjes uit de omgeving en bloemschilderingen op kasten. Voorts maakte hij hier ook plafondschilderingen.” Nolle was toen reeds gepensioneerd en woonachtig in Blaricum. In het foto-album over De Coeswaerde op de site zijn 39 foto’s te zien van het interieur en zien we zelfs de kunstenaar zittend voor het paneel dat nu aan de Kring is geschonken. Zie: http://goo.gl/ojJZDF.
Arnold Lodewijk Bokhorst 1900-1990
Bart vertelt verder over de carrière van zijn vader, die aanvankelijk kunstschilder was, en die een opmerkelijke wending kreeg toen hij in de zomer van 1939 in contact kwam met Nicolaas Kroese, de excentrieke eigenaar van restaurant d’Vijff Vlieghen in de Spuistraat te Amsterdam. Het door Nolle Bokhorst ingerichte restaurant in 17de eeuwse sfeer en stijl wás en ís nog steeds een begrip voor vooral Amerikaanse toeristen en zakenlui. Kroese – ‘Mister Five Flies’ – wist tientallen beroemdheden naar zijn restaurant te trekken en was een onbetwiste gangmaker. Uiteindelijk heeft Nolle 25 jaar gewerkt aan de sfeervolle details die het restaurant, en een reeks andere restaurants behorende bij het concern, zo uniek maken. Hij ontwierp, maar voerde zelf ook uit in de geest van de oude ambachtslieden: decoreren, timmeren, metselen, houtbewerking, steenhouwen. Hij verzorgde alle reclamedrukwerk en menu’s voor speciale gelegenheden.
Nolle was geen man die zich op de voorgrond drong maar kon er op zijn eigen manier wel van genieten als hem lof werd toegezwaaid. Met zijn eigen handen bezig zijn, zelf ontwerpen en bouwen, samenwerken met vaklui en daarbij artistiek eigen baas zijn, dat was voor hem de essentie. Als je in een restaurant een aantal uren doorbrengt om gezellig te eten, dan moet er vanuit elke zitplaats iets te beleven zijn. Helaas komt de intieme sfeer van zijn interieurs op foto’s en dia’s minder tot z’n recht doordat er altijd veel ongedoseerd licht wordt gebruikt. Hierdoor krijgen de vele details extra nadruk. In de werkelijkheid gaan bij zijn decoratiewerk de vele kleuren en motieven op in een nauw op elkaar afgestemd geheel van warme en zachte tinten. Die afstemming wordt onder meer bereikt door de glacis, een niet-dekkende iets gekleurde laag die vaak op het schilderwerk is aangebracht. Als je niet bewust kijkt, onderga je de sfeer van het geheel; als je meer precies kijkt, valt er aan de details veel te ontdekken.
Nolle deed nooit z’n best om opdrachten te verwerven; die kwamen altijd naar hem toe. Hij was nog niet klaar met het één of hij werd weer gevraagd voor iets anders. Erg uitbundig is hij voor z’n werk overigens nooit betaald. Enerzijds was hij nogal bescheiden, anderzijds besefte hij dat het soort werk dat hij maakte onbetaalbaar zou worden als de echte prijs ervoor in rekening zou worden gebracht.
Restaurant De Coeswaerde
Jan en Cor Pandelaar – van de bekende horeca-familie Pandelaar die vele restaurants in Laren en ‘t Gooi hebben geëxploiteerd – namen in 1979 ‘De Coeswaerde’ over van hun ouders Cornelis Hendrikus Pandelaar (1926-1999) en Elly Boere: “Eerst hadden ze hier een bakkerij en in 1969 begonnen ze hier het bekende restaurant”. Jan Pandelaar was ruim 42 jaar uitbater van het befaamde pannenkoekenhuis, maar moest het in 2010 om gezondheidsredenen overdragen. Na een verbouwing ging het verder als restaurant ‘Bijdeburen’ om kort daarna nogmaals van eigenaar te wisselen. Sinds maart 2014 heet het restaurant wederom ‘De Coeswaerde’, maar ergens in die recente geschiedenis is het oorspronkelijke interieur verwijderd. Bart vertelt dat “enkele originele panelen omgedraaid aan de muur waren geniet en met skai-leer waren overspannen” en dat er nog veel authentiek materiaal op het kleine zoldertje is gevonden waaronder het 110 x 80 cm grote handgeschilderde paneel. Hij heeft het overigens niet over een ‘schilderij’ maar gebruikt het woord ‘decoratie’, te meer omdat het is geïnspireerd op een ansichtkaart. Op dit tafereel – dat ook de omslag van dit Kwartaalbericht siert – zien we de stoomtram Laren binnenrijden met op de voorgrond de boerderij van Hein Majoor oftewel Hein van Lub. Deze boerderij stond op de plek waar nu sigarenmagazijn De Haas gevestigd is, tegenover het latere oude postkantoor aan de toenmalige Stationsweg en achter de school van Van Wulfen. De stoomtram is op de originele ansichtkaart overigens niet te zien.
Met dank aan Bart Bokhorst, Jan Pandelaar, Bep De Boer, Thijmen van der Zwaan en Yvonne Majoor.
Pandelaar
De naam Pandelaar klinkt bij een Laarder bekend in de oren. Een naam die sterk is verbonden aan de plaatselijke horeca. Het is een oud geslacht dat al eeuwen in Laren woont. In oude archiefstukken ben ik wel eens een ‘Pangelaar’ tegengekomen maar dat werd later het voor ons bekende Pandelaar. Soms vraag ik me af, waar komt die naam vandaan en wat betekent die naam?
Bep (G.L.) De Boer
Gemert, een plaats in Noord Brabant, boven Helmond in de Peel heeft een straat die ‘Pandelaar’ heet. In de naamsverklaring lezen we het volgende: De Pandelaar is een oude weg die vanuit Gemert in noordwestelijke richting leidt door een met bos omzoomd wei- en akkergebiedje (een Laar) op weg naar het beekdal van de Aa. De naam Pandelaar werd voor het eerst genoemd in een oorkonde uit 1326, en werd toen geschreven als Panthovelaer. Uit de naam Panthovelaer lijkt als een aannemelijke betekenis ‘afleesbaar’ dat vanuit een in onderpand gegeven hoeve (de Panthove), vanaf omstreeks 1300 geleidelijk een aaneengeregen patroon van nieuwe hoeves en in cultuur gebrachte percelen (panden) is ontstaan in een oorspronkelijk laargebied waar de weg doorheen leidde: De Pandelaar. Vaak biedt ook het dialect voor een naamsverklaring een aanknopingspunt. De uitspraak van ‘Pandeler’ in het Gemerts moet echter pas na 1800 zijn ontstaan omdat die uitspraak eerder nooit in een geschreven bron is gevonden. Maar nu weten we nog steeds niet waar de naam van ‘onze’ Pandelaars vandaan komt. Het bovenstaande is één van de mogelijke verklaringen. Bron: Ad Otten en Jan Timmers, Gemert- Wikipedia.
