De Larense Montessorischool (2)

Volgens Maria Montessori verloopt de ontwikkeling van de mens volgens een bepaald grondplan: een aantal opvolgende fasen die ieder mens doorloopt. Deze ontwikkelingsfasen staan niet op zichzelf; elke fase legt een basis voor een volgende.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 114 [2010-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.

Mary van der Schaal

De ontwikkeling van het kind

1. Het kind ontwikkelt zich onbewust via zijn ‘absorberende geest’, hiermee wordt de speciale wijze bedoeld waarop het jonge kind informatie opneemt uit zijn omgeving. Het kind selecteert uit zijn omgeving dat wat het nodig heeft om te praten, lopen, waarnemen, etc. te ontwikkelen. De taak van de opvoeder is het kind dit aan te bieden en de vrijheid om die nieuwe ervaringen te ontwikkelen.
2. Dan komt de periode waarin kinderen bewust indrukken opdoen. Het is de ‘gevoelige periode’ voor het opdoen van zintuiglijke ervaringen, voor waarnemingen in de omgeving, voor het leren van woorden en voor omgang met situaties uit het dagelijkse leven. Kenmerkend is dat het kind zelf wil handelen. Van groot belang is een goed voorbereide omgeving waarin het kind aan zijn behoefte tot ontwikkeling kan en mag voldoen.
3. Zo omstreeks de leeftijd van 6 jaar verandert de behoefte van de kinderen. Zij willen nu aansluiten bij anderen en gezamenlijk activiteiten ondernemen. Hun interesse is enorm. Ze zijn in de ‘gevoelige periode’ voor het opnemen van kennis en het verkrijgen van inzicht in de cultuur waarin zij leven.

Maria Montessori was ervan overtuigd dat de eerste jaren van het kind van het grootste belang zijn. Vanaf het moment van de geboorte heeft het kind in zijn ontwikkeling nog een lange weg te gaan.

Leren en ontwikkelen
Kinderen willen zich graag ontwikkelen en daarin zelf een actieve rol spelen. Vandaar dat het Montessorionderwijs de kinderen de ruimte geeft om zelf actief te zijn en eigen initiatief te ontplooien. Activiteit is kenmerkend voor het leven en dus ook voor het kind; het kind is nieuwsgierig en wil zijn omgeving leren kennen. De behoefte om te leren komt van binnen uit, maar het is de omgeving die de prikkels levert.

Op de Montessorischool wordt een omgeving geschapen waarin kinderen materialen en activiteiten vinden die passen bij hun ontwikkelingsfase en belangstelling. Hierdoor is de kans groot dat kinderen hun aangeboren nieuwsgierigheid behouden. In een Montessori-groep zitten kinderen van verschillende leeftijden bij elkaar. Zij kunnen van elkaar leren en elkaar helpen. Het verwerven van kennis op deze wijze gaat hand in hand met andere aspecten van persoonlijke ontplooiing zoals sociale ontwikkeling, taakgerichtheid en werkhouding, concentratie, creativiteit en het welbevinden van de leerling.

Het motto “help mij het zelf te doen” bevat de kern van het Montessori-onderwijs en de Montessori-opvoeding. De samenleving is ingewikkeld en voor kinderen niet onmiddellijk toegankelijk. De school helpt hen hier zicht op te krijgen. Het onderwijs leert hen kiezen en biedt de kennis en de vaardigheden aan, waarmee het kind zelfstandig de omgeving kan verkennen en ervaren. Het streven van de Montessori-school is het kind de vrijheid te geven om zijn omgeving te ontdekken en de dingen zélf te doen die het zélf ook kan. Het kind heeft daarbij de hulp van de volwassenen in zijn omgeving nodig.

Een belangrijk onderdeel van de leeromgeving zijn de leermiddelen. Het materiaal werd door Maria Montessori “ontwikkelings­materiaal”genoemd. Kinderen werken met behulp van het materiaal aan hun eigen ontwikkeling. Het materiaal is meestal ‘zelfcorrigerend’ waardoor de leerlingen zonder inmenging van de leerkracht hun ‘fouten’ zelf kunnen ontdekken. Montessori-materiaal dient overigens aan strikte eisen te voldoen om Montessori-materiaal te mogen heten. De eisen zijn onder meer dat het materiaal er aantrekkelijk uitziet, dat het een zelfcontrolerend karakter heeft en de mogelijkheid biedt het kind steeds meer handelingen te later verrichten. De leerstof waar het materiaal de aandacht op vestigt moet duidelijk naar voren komen; dit wordt ook wel ‘de isolatie van de eigenschap’ genoemd.

Aan het einde van de middenbouw en het begin van de bovenbouw maakt het materiaal geleidelijk plaats voor een abstracte verwerking van de leerstof. Het materiaal maakt een vloeiende overgang mogelijk van concreet, via het symbolische naar een abstract denkniveau.

Zelf handelen
De Montessorimethode gaat ervan uit, dat het kind zelf actief is bij de ontwikkeling naar zelfstandigheid. Een Montessorischool wil een omgeving zijn die het kind voortdurend prikkelt om zelf te handelen; waarbij een deskundige leerkracht niet weg te denken valt. Deze dient onder meer geschoold te zijn in het observeren van ieder kind afzonderlijk en in het aanbieden van de specifieke Montessori-leermiddelen. 

Laren heeft sinds 1931 een Montessorischool. Deze ‘Larense Montessorischool’ is de opvolger van de Humanitaire School die in 1903 begon in een kamer van de villa ‘Veldzicht’ aan De Leemkuil. Dit was de woning van oprichter professor van Rees. 

In Laren was in die tijd op de Naarderstraat ook een andere Montessorischool gevestigd, waarvoor Maria Montessori zich persoonlijk heeft ingezet. Die school werd haar “modelschool”. In de oorlog – toen Maria Montessori al uit Nederland weg was en zich niet meer met de Naarderstraat bemoeide – zijn de scholen door Duitse inbeslagname samengevoegd aan De Leemkuil.

De Larense Montessorischool leidt nog steeds een bloeiend bestaan. Momenteel zijn er zo’n 220 leerlingen in 9 groepen. De LMS wil een moderne Montessorischool zijn. Dat houdt in dat de school de uitgangspunten van het denken van Maria Montessori probeert te combineren met de eisen die aan een basisschool in deze tijd worden gesteld. Dat is niet altijd even gemakkelijk, maar dit vormt voor het team wel een enorme uitdaging. Een school is immers nooit af, maar voortdurend in ontwikkeling.

Op www.schoolbank.nl schrijft een oud-leerling over de Larense Montessorischool: “De salamanderbakken schoonmaken, ploeteren in je eigen tuintje, avondvierdaagse lopen en natuurlijk het grote zomerfeest.” En een oud-leerkacht: “Er zijn mensen die de hoofdprijs in de lotto winnen… Ik won een baan op deze fantastische school.” Duidelijk is dat de LMS een heel bijzondere school is die diepe indruk achterlaat bij kinderen, ouders en medewerkers. Een moderne school met een rijke historie van meer dan 100 jaar.

Bronnen: Eric Molenveld, directeur Montessori-school en internet.