Wegenbouwbedrijf Gebroeders Hogenbirk
Niet zo heel lang geleden stond ik bij de graven van de gebroeders Hogenbirk en bedacht me dat het toch wel weer lang geleden was dat er op de Slangenweg een heel druk wegenbouwbedrijf was gevestigd. Ik wilde daar meer van weten en vond een document met de namen Hogenbergh, Hogenberk en Hogenbirk.
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 163 [2023-1]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 9,50 per stuk in de Lindenhoeve en bij Bruna te koop, zolang de voorraad strekt.
Tekst:Bep (G.L.) De Boer
De familie Hogenbirk
Naar aanleiding van het afwijzen der leden van de familie Hogenbirk ter plaatsing op de ledenlijst van Stad en Lande hebben de betrokkenen zich met een adres tot het bestuur gewend, waarin o.m. het volgende wordt opgemerkt:
Dat zij echter met de overlegde bewijsstukken aantonen, dat zij verwant zijn aan Willem Hogenbergh. Voorkomende op de erfgooierslijst van het jaar 1805 onder Naarden, dat zij thans met bewijsstukken, afgegeven door de heer secretaris der gemeente Naarden, aantonen dat de namen Hogenberk en Hogenbergh dezelfde geslachtsnaam is als Hogenbirk.
Dat inderdaad in 1717 Willem Hogenberk te Naarden is gehuwd, welke hun gemeenschappelijke stamvader is; dat de aanvragers bovendien blijkens de in december l.l. ingediende bewijsstukken aantonen, dat zij verwant zijn aan een kleinzoon van genoemde Willem Hogenberk, geboren 15 januari 1760 te Hilversum en gehuwd d.d. 29 mei 1785.
Gebroeders Hogenbirk
Het wegenbouwbedrijf Hogenbirk werd op 14 februari 1922 opgericht door de gebroeders Gerrit en Lourens Barend Hogenbirk, respectievelijk 22 en 25 jaar oud. Dus ruim 100 jaar geleden. Of zij afstammen van bovengenoemden is mij niet bekend. Het is interessant om te zien hoe een naam kan veranderen in de loop van de tijd.
De broers begonnen eerst aan de Grintbank, maar al snel verhuisden ze naar de Slangenweg. Jarenlang was het bedrijf hier gehuisvest. Eind jaren vijftig van de vorige eeuw bouwde Hogenbirk op Slangenweg 30 een nieuw kantoor. Begin jaren zestig werden in de omgeving woningen gebouwd voor personeel van Hogenbirk, zoals o.a aan het Tuintje.
Hogenbirk schafte een steenbreker aan om de zandwegen te voorzien van verharding. Om die wegen dan te verdichten maakten ze gebruik van een paardenwals. Maar die werd al snel vervangen door een stoomwals, één van de eerste in Nederland.
In de beginjaren werd in de directe omgeving gewerkt. Zo werd in 1922 de Torenlaan in Laren geasfalteerd. Op een foto uit die tijd zie je de werknemers op hun knieën stenen brokstukken verspreiden. Zij dienden als ondergrond voor het asfalt. Daarna ging de stoomwals er over heen.
Het bedrijf groeide snel. Al in 1924 beschikte het bedrijf over een eigen asfaltinstallatie en was het bedrijf betrokken bij de aanleg van asfaltwegen. Eerst in de naaste omgeving, maar daarna kon men het bedrijf aan het werk zien bij grote landelijke projecten en uitbreidingsplannen zoals in Naarden, Amersfoort, Den Helder en Zandvoort.
Sociale inslag
Buiten hun pioniersdrift hadden Gerrit en Lourens een sterk sociale inslag. Naast hun persoonlijke betrokkenheid bij het personeel, bewezen ze ook in oorlogstijd het hart op de juiste plaats te hebben. De broers zaten namelijk samen in het verzet. Omdat ze niet voor de Duitsers wilden werken, werd alleen werk in de Noordoostpolder aangenomen. Ondertussen stonden er honderden mensen op de loonlijst van de firma. Dit om te voorkomen dat ze werden getransporteerd naar Duitsland. Ook deden de broers in die periode veel werk voor het St. Jansziekenhuis. In een verklaring uit september 1945 van de Politieke Opsporingsdienst (District Hilversum, afdeling Laren) staat over beide broers vermeld dat zij ‘politiek volkomen betrouwbaar zijn’. Tijdens de Duitse bezetting verzorgden zij het autopark van de ondergrondse.
Na de oorlog
Van het zo mooie en goed lopende bedrijf was na de oorlog niet veel meer over. Het moest in de tweede helft van de jaren veertig min of meer opnieuw worden opgebouwd. Na de oorlog was Hogenbirk betrokken bij de wederopbouw bij infrawerken in het hele land. Zoals de reconstructie van Rijkswegen, het vliegveld Soesterberg en de uitbreidingsplannen van Bussum. Op 20 oktober 1969 werd door het wegenbouwterrein aan de Eem bij Eembrugge, een grote stationaire asfaltinstallatie in gebruik gesteld. De eerste installatie in Nederland met doekfilterontstoffing. Gerrit en Lourens Barend Hogenbirk overleden in 1965 kort na elkaar. Barend Hogenbirk, de zoon van Lourens, zou nog 40 jaar als leidinggevende in het bedrijf werken. Nadat hij stopte bij het wegenbouwbedrijf was er geen opvolger meer die in het bedrijf wilde stappen.
Verhuizing
Begin jaren tachtig werd de werf aan de Slangenweg verlaten. De bouwactiviteiten verhuisden naar het terrein aan de rivier de Eem, waar ook de asfaltinstallatie was gevestigd. Ook het kantoor aan de Slangenweg verhuisde en ging naar villa De Rietvink aan de Hilversumseweg in Laren. In 2002 werd nog het tachtigjarig bestaan van het wegenbouwbedrijf gevierd. Een jaar later werd Hogenbirk overgenomen door Dura Vermeer.
Herinnering
Er is niets meer in Laren dat doet herinneren aan het wegenbouwbedrijf aan de Slangenweg, ooit een van de grootste werkgevers in van het dorp. Ook in boeken is niets te vinden over de historie van dit prachtige bedrijf. In 2010 werd door een oud-medewerker nog een oproep gedaan om een blijvende herinnering te realiseren. Het zou zo mooi zijn als er bijvoorbeeld een straat werd vernoemd naar de Gebroeders Hogenbirk. Of een plaquette op de plaats waar het bedrijf aan de Slangenweg was gevestigd. Of een stoomwalsmonumentje op het Kermisterrein of elders in het dorp zou geweldig zijn. Tot op heden herinnert niets meer aan het wegenbouwbedrijf Hogenbirk.
Bronnen: Hr. Lourens Hogenbirk; NH Gooisch Courant 1-6-’22; Laarder Courant De Bel 1934; Hogenbirk-kalender.
