Laren 150 jaar schildersdorp (?) – Deel 4
Een evenementplan voor Laren schildersdorp 2024
Tijdens de openingsceremonie van de verkooptentoonstelling van het werk van de leden van de Vereniging van Beeldende Kunstenaars Laren-Blaricum (VBKLB) was ik even in de gelegenheid om de burgemeesters van Laren en Blaricum iets toe te fluisteren. Gewoonlijk kom ik de heer Nanning Mol en mevrouw Zwart-Bloch niet tegen, daarom heb ik deze kans enthousiast benut. Het was op 3 oktober j.l. in het Singermuseum, een prima locatie om mijn onderwerp ter sprake te brengen.
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 162 [2022-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 9,50 per stuk in de Lindenhoeve en bij Bruna te koop, zolang de voorraad strekt.
Tekst: Peter C.L. van der Ploeg
Bij de opening reikte de vice-voorziter van VBKLB de eerste exemplaren van het Jubileumboek ‘Verenigde Solisten’ uit aan de beide burgemeesters. Museumdirecteur De Lorm noemde het een topboek. Het vervulde mij met trots, omdat ik eraan heb meegewerkt. Met die trots in het hart en op de tong heb ik bij de burgemeesters bepleit om toch vooral het plan te ondersteunen om in 2024 Laren 150 jaar Schildersdorp groots te vieren.
Feestje?
Als het aankomt op feest vieren dan is dat aan Laren al meer dan 100 jaar wel toevertrouwd. Bijvoorbeeld het evenement ‘De Oudt Gooische Markt’ in augustus 1909 waartoe een kleine stad op schaal werd (na-)gebouwd en opgetuigd. Kijkend naar de foto’s in het boek van Wiet de Boer, ervaar ik de diepe indruk die de afgebeelde toegangspoort en de trapgevelpanden op mij maken. De locatie voor de feestelijkheden was het toenmalige akkerland voor de verbouw van rogge, waar nu het Hertenkamp ligt. Wat zal dat een werk zijn geweest om al die bouwsels te realiseren, maar het resultaat ziet er dan ook fantastisch uit. Is het mogelijk anno nu een feestterrein zo geweldig in te richten?
Het feest in 1909 georganiseerd door vereniging ‘Larens Bloei’ duurde een volle maand en als het niet te hard regende, waren er veel verschillende activiteiten. Voor ieder wat wils. Een wedstrijd in Oudgooise klederdrachten, een bloemencorso. De kinderen konden mastklimmen en touwtrekken. Voor de hondenliefhebber een concours voor trekhonden. Een waarzegger was voorhanden om je toekomst te ontsluieren. Bij de nagebouwde huisjes trof men o.a. een raadhuis met kunstvoorwerpen, een souvenirwinkel, een zilversmederij, een pruikenmaker en een melksalon (ongetwijfeld de voorganger van de ‘coffeeshop’). Maar ook een schouwburg waar toneelstukken werden opgevoerd, en een muziektent.
Een dag in Pompeji
Ook de kunstenaarsfeesten in Hamdorff werden groots opgezet. In augustus 1918 onder het motto ‘Een dag in Pompeji’ wordt het binnenplein van Hotel Hamdorff onder leiding van Co Breman (1865-1938) en architect Herman Walenkamp (1871-1933) ‘gemetamorfoseerd’ in een Pompeijaans binnenplein. Schilders in lange witte jassen en timmerlieden zijn in nerveuze drukte aan het werk. Er wordt een stijlvol Romeins paleis gecreëerd. Muurschilderingen naar ontwerp van Co Breman tonen een indrukwekkend decor. ”Men ziet er o.a. de geboorte van Venus, danseressen, de muziek, paardrijders, zwaardvechters enz.” De timmerlieden bouwen een toneelvloer. Het feestprogramma is uitbundig.”… Opgevoerd worden: ‘De Tweelingbroeders’ van Plautus en de ‘Schoone Galathea’, opera van Suppé, terwijl Grieksche dansen, gladiatorenspelen, toovenaars enz. het programma verder aanvullen.”
Het feest wordt in meerdere kranten aangekondigd met een advertentie, die bezoekers verplicht te verschijnen in een Romeins kostuum. Men kan zich voor aanvang in het Hotel verkleden.
Henri van Calker (1881-1967), de kunstcriticus, schrijft een verslag van het feest gehouden op vrijdag 16 augustus, daags nadat hij eveneens in krant de tentoonstelling van de Gooise schilders in Hamdorff heeft besproken. Want niet alleen is het feest, er is ook de expositie in de zalen van het hotel. Van Calker laat zijn zomers zonovergoten commentaar lyrisch opklinken. Zijn loftuitingen voor het feest, de aankleding van de grote zaal en de optredens zijn overweldigend.
Het geschilderde, betoverende decor van het Romeins paleis, de bloemenslingers van zuil naar zuil, de kleding van de bezoekers en zij die met een optreden hun rol vervullen tot en met de uitstekende vertolking van de muziek die avond. Henri bejubelt het allemaal even krachtig.
Zo werd er een dans uitgevoerd, ingestudeerd door een zestiental Larense dames in Romeins gewaad: “Ze trokken binnen de schoone danseressen onder fluit- en snarenspel, de luchtige, hemelsblauwe sluiers zwierend en zwaaiend, de palmtakken wuivend en de bogen van rozen luchtig spannend. Liefelijk zweefden zij op de maat der muziek, buigend en groepen en standen vormend, schoon van lijn en gracieus van gebaar. ’t Was al huppelende gracie en liefelijkheid, ‘een droom van blijde schoonheid.” Van Calker besluit zijn euforie met de wens deze fantastische droom te herleven en nogmaals te genieten van de toverachtige pracht van de feestavond. Zijn wens komt uit. Nog voordat zijn kopij naar de drukkerij gaat, vult hij zijn artikel aan met de mededeling dat op dinsdag 20 augustus een herhaling van het feest zal plaatsvinden.
Opm: Wie dan denkt dat het grootse feest mede zo uitbundig is, omdat het Neutrale Nederland kennis heeft genomen van het einde van de Eerste Wereldoorlog, heeft het net als ik mis. Eerst op 11 november 1918 kwam de wapenstilstand.
100 jaar Mauvepomp
Voor mij op tafel ligt een prachtig boekje van 17 x 13,5 cm. Het heeft de vorm van een klein fotoalbum en zo is het door de makers ook bedoeld. Zo’n album waarin je (vroeger) je op fotopapier afgedrukte foto’s op het gangbare formaat van 10 x 15 cm in de plastic hoezen kan schuiven. Dat boekje ‘100 jaar Mauvepomp; Een Larens feest in foto’s’, is de weergave van een monument van een feest. Bladerend raak ik al maar enthousiaster zo’n feest mee te beleven. Zo inspirerend om de Laarders van 2007, kinderen en volwassenen te zien in de kleding van 1907 in een sprankelend rollenspel, een groots tableau vivante, waarin de onthulling van de Mauvepomp wordt nagespeeld.
Actiecomité
In het boekje 100 jaar Mauvepomp schrijft toenmalig burgemeester Elbert Roest: “Op het Anton Mauvefeest werden op initiatief van de gemeenteraad van Laren kunstenaars, galeries en vrijwilligers uit het Larense verenigingsleven uitgenodigd een brug te slaan tussen het kunstklimaat van toen en het culturele leven van nu.” Het is een groot succes geworden.
100 jaar eerder waren het met name oud-journalist en kunsthandelaar Nico van Harpen (1858-1931) en schilder Tony Offermans (1854-1911) die het initiatief namen een monument ter nagedachtenis aan Anton Mauve op te richten. Zij startten een actiecomité. Een klein clubje mensen die anderen aanwakkeren om in actie te komen. De onthulling van de Mauvepomp in 1907 was een groots feest.
Nemen we nu de kennismaking van Haagse schoolschilder Jozef Israëls met het keuterdorpje Laren in 1874 als beginpunt van de omslag naar Laren schildersdorp, dan is 2024 het jaar om 150 jaar Laren Schildersdorp uitbundig te vieren.
Als we terugzien op de ‘Oudt Gooische Markt’ in 1909, het kunstenaarsfeest in Hamdorff in 1918 en het Mauvefeest in 2007 komen de ingrediënten tevoorschijn om een groots jubileum te vieren. Naast schilder- en beeldhouwkunst worden eigenlijk alle kunstdisciplines in de feestelijkheden betrokken: toneel, muziek, dans etc. Alle Larense clubs en verenigingen kunnen erbij worden betrokken en waarom ook Blaricum niet? De schilders bevolkten beide dorpen vooral in de hoogtijdagen tussen 1880 en 1920.
Ik hoop dat ik met mijn artikelen ‘Laren 150 jaar Schildersdorp?’ de aanzet en onderbouwing heb gegeven voor zo’n evenement bijvoorbeeld in september 2024. Wat nu nodig is, is een actiecomité om nog één keer die glorieuze geschiedenis van ons dorp feestelijk te vieren. Graag nodig ik het bestuur van de Historische Kring Laren uit tot het vormen van een comité. Ik ben geen Van Harpen, Offermans of Leo Janssen, maar indien gewenst ben ik beschikbaar. Of, misschien kan de gemeenteraad van Laren, die zo moedig het initiatief nam bij het Mauvefeest in 2007, een kwartiermeester aanstellen om de organisatie in gang te zetten.
Een nieuw ‘oud’ monument
Van Mauvepomp naar nieuw paviljoen Larenberg. Onlangs bood het Amsterdamse Venduhuis De Eland De Zon een collectie werk aan van de schilder Kranenburg (1917-1997). Een aantal schilderijen van markante Larense gebouwen. Daarbij viel me direct het schilderij ‘Paviljoen Larenberg’ op. Deze 45 meterhoge uitzichttoren, gebouwd in 1879 als een Chinese pagode met aansluitend aan de toren Hotel Larenberg aan de Paviljoensweg in Laren. In de periode dat J.A. Dalloyaux (1863-1933) de eigenaar was, in bijzonder tussen 1900 en 1912 trok deze attractie veel bezoek van toeristen en reizigers. Ook de Larense schilders frequenteerden deze opvallende horecagelegenheid. Menig feestje werd hier gevierd en het was altijd een hoogtepunt als kunstschilder Tony Offermans zich achter de piano zette en zijn verkwikkende klanken de ruimte deden vullen. Het Paviljoen werd in 1934 gesloopt. Misschien een idee voor een monument: Laren 150 Schildersdorp!! Zou dat niet geweldig zijn?
(Wordt hopelijk vervolgd)
- Verenigde Solisten, 100 jaar vereniging van Beeldende Kunstenaars Laren-Blaricum 1921-2021, Peter C.L. van der Ploeg, Uitgave van Vereniging van Beeldende Kunstenaars Laren-Blaricum, 2022 ‘Verenigde solisten’: 176 pagina’s – full color – € 29,75 ISBN/EAN: 978-90-903-6379-0
- Tijdsbeeld Laren 1850-2000, 150 jaar Laren, A.H.F. de Boer; uitgave: Historische Kring Laren en Uitgeverij van Wijland, 2000
- Het kunstenaarsfeest te Laren, De Gooi- en Eemlander, 2 augustus 1918
- Een feestavond in Pompeji, De Gooi- en Eemlander, 15 augustus 1918
- idem
- Advertentie: ‘Een avond in Pompeï’, Het Nieuws van den Dag, 12 augustus 1918
- Een avondfeest in Pompeï, Henri van Calker, De Gooi- en Eemlander 17 augustus 1918
- 100 jaar Mauvepomp, Een Larens feest in foto’s; Uitgeverij van Wijland/Leo Janssen produkties b.v.; 2007
- Wandelen door Oud Laren; A.H.F. de Boer en B.C.J. Krijnen, Van Geyt Productions,1995
- Home.hccnet.nl, Overzicht Paviljoen Larenberg.