Indrukwekkend boek over Toneelgezelschap De Papegaai 100 jaar in Laren

Wat een gigantische blockbuster! Dat is de eerste indruk voor wie een ruim 430 pagina’s tellend boek in het formaat 27,5 x 27,5 x 3,5 cm voor zijn neus ziet liggen. Het is het boek dat het Larense Toneelgezelschap De Papegaai in 2021 heeft uitgegeven ter gelegenheid van zijn honderdjarige bestaan, in 2020.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 159 [2022-1]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen dit kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 9,50 per stuk in de Lindenhoeve en bij Bruna te koop, zolang de voorraad strekt.

Tekst: Wim Keizer

Raadpleging leert dat het een heel fraai boek is, waarin de geschiedenis in blokken van tien jaar wordt verteld, met uitzondering van de jaren 40 want die krijgen er twee: 1940-1945 en 1945-1950. Er zijn leuke titels, zoals ‘De Papegaai uit zijn ei’ (1920-1930), ‘De Papegaai opgehokt’ (1940-1945), ‘De Papegaai bevrijd’ (1945-1950), ‘De Papegaai krijgt een eigen theater’ (1950-1960) en ‘Het eerste gefladder van de jonge Papagaai’ (1960-1970). Het jubileumjaar verliep anders dan De Papegaai gedacht had, want er was op 12 januari 2020 nog wel een Nieuwjaars- en Lustrumborrel, maar Covid-19 gooide roet in het eten. Zo ontstond er ook nog een hoofdstukje 2020-2021. Het is een boek met vele foto’s, affiches en krantenknipsels die samen een mooie hoeveelheid tijdsbeelden opleveren. Ik doe een greep uit wat ik al bladerend tegenkwam. 

Opheffing in WO II
Op 13 december 1941 besluit de algemene ledenvergadering de vereniging op te heffen. De formele notulen vermelden summier de redenen, maar in een apart informeel briefje staat dat de door de Duitsers ingestelde Cultuurkamer ook eisen aan amateurgezelschappen ging stellen: “Arisering van de besturen, acht weken tevoren inzage van alle stukken die gespeeld zouden worden, een zwarte lijst van auteurs en regisseurs en zo meer. Het spreekt vanzelf dat onder deze omstandigheden een korte ledenvergadering, waarin alleen werkende leden aanwezig waren en waarvan de notulen zekerheidshave reeds tevoren waren vastgelegd, voldoende was om tot een – uiteraard voorlopige – opheffing van De Papegaai te komen.” De hoop werd uitgesproken iedereen terug te zien, maar die werd niet vervuld: “Oud-voorzitter Jan Bartels en zijn vrouw Annie vonden de dood in Dachau. En Ben Huese, die vele fraaie affiches ontwierp, overleed in Kamp Amersfoort.”

Singer Theater
Beter nieuws in 1956: De Papegaai kan gebruikmaken van het nieuwe Singer Theater. “Hoewel mevrouw Anna Singer aanvankelijk het voornemen heeft om bij haar villa De Wilde Zwanen een museum en concertzaal te bouwen, laat zij zich overtuigen om de zaal ook geschikt te maken voor toneel. Aan De Papagaai stelt zij wel de voorwaarde dat in de foyers geen wilde feesten gehouden worden en zo blijven de rituele afzakkers aan Hamdorff gegund. Op 18 mei 1956 wordt de Singerzaal officieel geopend met het stuk Een inspecteur vraagt belet onder regie van Ko van den Bosch.” Evert van Os, algemeen ­directeur van Singer, zegt in zijn voorwoord: “Onder de indruk van dit gezelschap liet ze haar concertzaal gereed maken voor toneeloptredens. Haar voorwaarde dat De Papegaai tot in lengte der dagen haar voorstelling in Singer zal spelen is een wederzijds genoegen gebleken.”

Bedrijfslidmaatschappen
Naast ‘uitkopen’ voor groepen (spelen voor een vast bedrag), introduceert De Papegaai in 1956 ook bedrijfslidmaatschappen. Dat schiet het professionele toneel in het verkeerde keelgat, zo blijkt uit een artikel in het Parool van 16 januari 1957, waarin gesproken wordt over ‘onbehoorlijke concurrentie’ en ‘geen ­besef hebben van zijn sociale functie en artistieke plaats’. In 1963 ontstaat er ‘een drama’. Eén van de spelers ontdekt een Parker-vulpotlood ter waarde van 20 gulden en een zaklampje ter waarde van 18 gulden (thans ­samen meer dan 100 euro) kwijt te zijn en verdenkt een medespeler van diefstal. Die ontkent, maar de klager blijft bij zijn klacht en stuurt een rekening naar De Papegaai. De verdachte schrijft een lange brief waarin hij zich teleurgesteld toont over het gedrag van de klager en sluit af met: “Ik keur je handelswyze af en heb juist daarom my de moeite getroost, persoonlyk een potloodje voor je te kopen, dat je bij de Larense Boekhandel kunt inruilen tegen ieder voorwerp tot een prijs van fl. 35. Geluk ermee”. Het boek zegt als afsluiting van deze affaire: “Uit nader onderzoek blijkt dat de ­klager jammerlijk is teruggetreden uit het ­bestuur.”

Black tie afgeschaft
Begin jaren negentig zijn er zorgen over het aantal leden: “De vereniging had in 1991 nog 414 leden, inmiddels is dat gedaald naar 356 leden. Kennelijk heeft het afschaffen van de gehekelde black tie bij de voorjaarsvoorstellingen toch niet het gewenste resultaat gehad.” Nieuwe voorstellingen, waaronder komedies en musicals, moeten de belangstelling weer oppeppen. Over musicals waarschuwt Jan Posch in de Gooi- en Eemlander: “Bij toneel profileer je je meer. Dan sta je alleen op het toneel en zeg je wat. In een musical is er sprake van koortjes. Als er één niet zingt, merk je dat niet.”

Corona
Hoofdstuk 2020-2021 bevat een corona-lied:

“Een ellebooggroet 
is het nieuwe normaal
Wanneer is het voorbij
In ‘t Singer weer eens een voller zaal”. 

Alle betrokkenen
Na de hoofdstukken met jaren, volgen er nog vele andere. Honderd leden halen op zes ­pagina’s hun herinneringen op. Er komen ­decor-coryfeeën aan het woord, de mensen die het kap- en grimewerk verzorgen, de ‘klerewijven’, mensen van de techniek, het cabaret, de muziek, bestuurs- en commissieleden. En er is een register met alle per jaar gespeelde voorstellingen. Een indrukwekkend boek!

Caroline Snoep e.a., Toneelgezelschap De Papegaai 100 jaar in Laren. Laren, Toneelgezelschap De Papegaai. ISBN 978-94-93255-13-5. € 49,95 (op de webshop van De Papegaai)