‘De Rietvink’ slopen of behouden?

In de media kunnen we de laatste tijd veel lezen over de villa De Rietvink. De in de op- en afrit van de A1 gesitueerde villa aan de Hilversumseweg 37 is eigendom van Rijkswaterstaat en die heeft onlangs een sloopvergunning van de Gemeente Laren ontvangen. Het notariskantoor Le Coultre was tot voor kort huurder maar spant zich nu in voor behoud van de villa, gesteund door Erfgoedvereniging Heemschut. Maar wat is het nou eigenlijk voor villa? Wie wil daar wonen? Vanaf de weg nauwelijks te zien en al jaren in gebruik als kantoorpand. Waarom moet het beschermd worden? Laten we het voorstel voor de Gemeentelijke Monumentenlijst er eens bijpakken.

Hans Schaapherder

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 116 [2011-2]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.

Villa ‘De Rietvink’ is in 1926 door de Larense gemeentearchitect H.F. Smit (1888 – 1969) ontworpen, tevens ontwerper van het pand dat nu bekend staat als Motel ’De Witte Bergen’, volkswoningbouw en ook de tapijtfabriek van de gebroeders Willard. Het door de schoonheidscommissie goedgekeurde ontwerp werd nog vóór de bouw gewijzigd: de garage werd in plaats van haaks op de voorgevel in een hoek van 45 graden gepositioneerd. Mede hierdoor kreeg de villa een natuurlijker, meer Goois, karakter. In 1927 wordt de villa opgeleverd aan opdrachtgevers Leopold (Leo) Polak en Julliet Groen. Latere bewoner was in de dertiger jaren de heer A.F. Stroink (1936-1939). In de tweede Wereldoorlog werd het pand tijdelijk bewoond door de familie Muller, die daarvoor het door de Duitse bezetter gevorderde Dennenoord moest verlaten. De villa werd verkocht aan Rijkswaterstaat, die er in 1973 een districtskantoor vestigde. Vervolgens zaten in het gebouw de firma gebroeders Hogenbirk, later Dura-Vermeer. Sinds enkele jaren is het pand in gebruik bij notariskantoor LeCoultre.

De rijksweg Amsterdam-Amersfoort liep aanvankelijk door het centrum van Laren. In 1929 werd het nieuwe baanvak Crailo-Baarn geopend. In de jaren ‘50 werd de snelweg verbreed. Nog later kwam de ongelijkvloerse kruising tot stand. Sindsdien ligt de villa in de oksel van de oprit van de A1 richting Amsterdam. 

Voor de verbreding van de snelweg zijn begin 21e eeuw verschillende varianten ontwikkeld. Een kleine verbreding van de weg, die reeds gerealiseerd is, maakt de aanleg van spitsstroken mogelijk.

De villa is opgetrokken in baksteen en heeft een onregelmatige plattegrond en telt twee bouwlagen en een zolderverdieping onder een geknikt doorlopend rietgedekt schilddak. Alle kozijnen zijn van hout en voorzien van een roedenverdeling; het raam boven de entree is voorzien van glas-in-lood. De dakkapellen zijn aangebracht in het riet en gedekt met riet. De voorgevel is gelegen aan de zuidwestzijde en heeft in het midden de entree in een rondboogvormig portiek. De voordeur heeft een paraboolvormige bovenzijde en is gevat in een melkmeid-kozijn. Ter hoogte van de verdieping is een driezijdige ‘bay-window’ aangebracht. 

Links steekt door het dakvlak een gemetselde verjongende schoorsteen, die het asymmetrische beeld versterkt. In de gevel is een gevelsteen in een zachte natuursteensoort gemetseld, met de naam van de villa: ‘De Rietvink’ alsmede een voorstelling van een vink op een rietstengel. De steen is gesigneerd JdG, wat staat voor Jacobus de Graaff. 

De achtergevel aan de noordoostzijde heeft een oorspronkelijke overkapte aanbouw links van het midden. Deze aanbouw is ontworpen als overdekt terras en later dichtgezet met glas. Deze vormt thans de doorloop naar een bijgebouw uit de jaren ‘80 van de 20ste eeuw, dat buiten de bescherming valt. 

In het interieur bevinden zich nog diverse originele kenmerken. De plattegrondindeling is nagenoeg oorspronkelijk, wat betekent dat alle kamers in hoofdopzet in tact zijn. Veel vertrekken hebben de oorspronkelijke paneeldeuren. De hal bestaat uit een entree met tussendeur en vensters in glas-in-lood onder een overloop, die leidt naar de eerste verdieping. De hal wordt gekenmerkt door de trapopgang met bewerkte en gedraaide houten leuningen en spijlen. De voormalige woonkamer is uitgerust met een oorspronkelijke genagelde parketvloer en een houten schouw met neo-renaissance kenmerken. De wand van de schouw is voorzien van een haardplaat en gekleurde en blauw-witte Hollandse tegels. Ter weerszijde is een hout-omlijstte siernis aangebracht. Aardig huisje, toch? Wat denkt u? Slopen of behouden?

Villa de Rietvink is beschreven in het kader van de gemeentelijke monumentenlijst door Karel Loeff van monumentenadvies.nl. In de omschrijving worden de volgende waarden toegekend: 

• van gemeentelijk belang vanwege de architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde:
• als villa-ontwerp van de (voormalige gemeente-) architect H.F. Smit uit Laren 
• vanwege het ontwerp in Gooise landhuisstijl met Amsterdamse Schoolstijlinvloeden 
• vanwege de gaafheid van het ontwerp, tot uiting komend in hoofdvorm, plattegrondindeling en materiaalgebruik 
• vanwege de interieurkenmerken, met name in de hal en de voormalige woonkamer
• vanwege de gave hoofdvorm, het toegepaste materiaalgebruik en de aanwezige bijzondere detaillering van zowel exterieur als interieur
• vanwege de hoge mate van herkenbaarheid en gaafheid, behoudens enkele wijzigingen aan de achterzijde en de voormalige garage.

Waarom behouden?
Op de op website www.stopdea1onderdegrond.nl wordt beargumenteerd waarom de villa zou moeten worden behouden. De Rietvink is al jarenlang geen woonhuis meer, maar heeft nog wel die karakteristieken. Het fungeerde als kantoorvilla, en kan dat prima blijven doen. De rijksweg wordt de eerst komende paar jaar niet verder verbreed. De oprit kan worden verbreed door alleen de recente, niet monumentale aanbouw te slopen. Er zijn wel ideeën voor nog verdere verbreding van de snelweg, maar er is ook een plan de rijksweg ondergronds aan te leggen. De stichting ‘Stop de A1 onder de Grond – behoud de Rietvink’ is door Martijn Le Coultre opgericht.