Burgerlijke stand en naamrecht
Op 30 oktober 2013 hield Wim Zondag, oud hoofd burgerzaken van de gemeente Baarn, een voordracht over de burgerlijke stand en het naamrecht in Nederland vanaf circa 1800. De enkele tientallen belangstellenden die zich in de Lindenhoeve hadden verzameld werden veel wijzer.
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 126 [2013-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.
Teun Koetsier
Voordracht door Wim Zondag:
In 1811 werd het Burgerlijk Wetboek ingevoerd door de inlijving van Nederland bij Frankrijk. De situatie is daarna -gelukkig- een aantal malen aangepast. Als een moeder gehuwd is dan krijgt een kind in principe de achternaam van de vader. Sinds 1989 echter kan ook voor de naam van de moeder worden gekozen. Stel de vader heet Calis en de moeder heet Van Rijckevorsel en men gelooft dat kinderen met een mooie adellijke naam meer kans in het leven hebben, dan kunnen de ouders bij de geboorteaangifte van het eerste kind voor de naam Van Rijckevorsel kiezen. Ze moeten dan wel bij die aangifte in persoon samen aanwezig zijn. Alle verdere kinderen krijgen dan de naam Van Rijckevorsel.
Een Nederlandse man of vrouw wordt in de Gemeentelijke Basisadministratie altijd met de eigen geslachtsnaam vermeld. Maar, naamsgebrúik is wel vrij. Zo kan Jan Calis de volgende namen voeren: Jan Calis – van Rijckevorsel, Jan van Rijckevorsel – Calis, Jan van Rijckevorsel of gewoon Jan Calis. Dit geldt overigens ook voor Frederique van Rijckevorsel. Bij de burgerlijke stand echter is er maar één optie: Jan Calis en Frederique van Rijckevorsel. Kortom, wil je jezelf en je nageslacht wat chiquer op de kaart zetten, trouw dan met iemand met een mooie naam.
Je eigen familienaam laten wijzigen kan soms ook, maar meestal niet. Stel, je heet Calis en het is je niet gelukt om een Van Rijckevorsel aan de haak te slaan. Toch overweeg je naamsverandering want je vindt Calis te gewoontjes. Calis is niet bepaald een bespottelijke naam, Calis komt ook niet verwarrend veel voor en aan de andere kant is Calis ook geen naam die uitsterft. En aan één van die drie voorwaarden moet zijn voldaan om à raison van 835 euro in aanmerking te komen voor naamsverandering. Dat gaat door middel van een verzoek aan de Koning. Niet aan beginnen dus als je Calis heet. Maar, degene die vroeger met een haringkraam op de Groest in Hilversum stond, heette Poepjes. Wie zou die naam niet willen wijzigen!?
Interessant waren ook de opmerkingen van Wim Zondag over het buitenlandse naamrecht. Bij ingezetenen met een buitenlandse nationaliteit hanteert Nederland het naamrecht van het land waarvan de betrokkene de nationaliteit heeft. Als een kind wordt geboren uit Spaanse ouders dan wordt de achternaam samengesteld uit het eerste deel van de achternaam van de vader gevolgd door het eerste deel van de achternaam van de moeder. Als de vader Nieto Lopez heet en de moeder heet Sanchez Gonzalez dan gaat het kind heten Nieto Sanchez. De Nederlandse ambtenaar van de burgerlijke stand past dat toe bij een Spaans kind. Het bleek dat ook hier Nederland een buitengewoon coulant land is en zich aanpast aan de gebruiken van de andere landen.
In Nederland is sinds 1970 het geven van voornamen vrij, mits het geen ongepast woord is en ook niet een bestaande geslachtsnaam, die niet ook al voornaam is. Je mag je kind dus niet de voornaam Van Rijckevorsel geven, maar wel Bliksem, Woest, Karamel, Lucky, Bloesem en Wonderful. Er waren klaarblijkelijk in 2013 ouders die kinderen die namen gaven; de eerste drie waren jongens en de laatste drie meisjes.
In Marokko daarentegen is het geven van voornamen nog niet vrij. Er is daar, overigens net zo als vroeger in Nederland, een lijst van toegestane voornamen. Nederland werkt daaraan mee. Ouders die naast de Nederlandse ook de Marokkaanse nationaliteit hebben en die hun kind Piet willen noemen, krijgen het advies om dat niet te doen. Doen ze het toch dan bestaat de mogelijkheid dat hun kind de Marokkaanse nationaliteit niet krijgt omdat hun kind niet aan de Marokkaanse eisen voldoet. Hij heet namelijk Piet en Piet bestaat niet in Marokko.
Ten slotte vermeldde de heer Zondag nog een aantal boeiende websites voor degenen die in familienamen zijn geïnteresseerd: www.cbg.nl, www.nvg.nl, www.genlias.nl, www.genealogieonline.nl, www.familienamenbank.nl en natuurlijk onze eigen www.larensevoorouders.nl.