Petrus (Peter) Alma (1886–1969)

Alma was een van de belangrijkste kunstenaars die zich vooral tussen de twee wereldoorlogen sterk hebben gemaakt voor de linkse arbeidsbeweging. De oorzaak dat tenslotte leidde tot ingrijpende veranderingen in stijl en thematiek in zijn werk.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 151 [2020-1]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.

Mary van der Schaal

Kunstschilder, graficus en vormgever 

Peter Alma is geboren in Medan (Indonesië). Hij was de zoon van Laurens Adrianus Alma en Cornelia Margareta Alma. Toen hij 2 jaar was, vertrokken zijn ouders naar Nederland. 

Opleiding
Zijn opleiding heeft hij genoten aan de Academie van Beeldende Kunst te Amsterdam in de jaren 1904-1906. In 1914-1917 ging hij studeren in Parijs aan de Académie Humbert. Daar ontmoette hij de schilders als Piet Mondriaan, Fernand Léger, Henri Fauconnier. Samen met deze kunstenaars richtten zij in 1910 de Moderne Kunstkring op. ‘De Stijlgroep’ werd in 1917 opgericht. (De Stijlgroep is een reactie op de “chaos” van de eerste wereldoorlog die plaatsvond in de moderne tijd: in 1914 was de Eerste Wereldoorlog begonnen en hoewel Nederland neutraal was in deze oorlog, had het wel degelijk invloed op de Nederlandse samenleving. Vele goederen werden schaars, er ontstond honger, armoede, wanorde en Nederland kreeg een plotselinge stroom van Belgische vluchtelingen. Het was een donkere en sombere tijd waar de Stijlgroep verandering in wilde brengen).

In Laren en Amsterdam floreerde het kunstenaarsleven. Vooral in de Eerste Wereldoorlog werden er verschillende kunstenaarsverenigingen opgericht met een levendig tentoonstellingscircuit. Alma ging deelnemen aan exposities bij de Salons des Indépendants. In 1912 kreeg de Salon een Nederlandse tegenhanger ‘De Onafhankelijken’. 

Huwelijken
In 1914 trouwde hij met de Noorse schilderes Edie Saxlund, die hij had leren kennen in Parijs. Zij gingen in Laren wonen waar ook Bart van der Leck en Mondriaan zich hadden gevestigd, daarna verhuisden zij naar Amsterdam. Dit huwelijk eindigde in 1922. In dat zelfde jaar hertrouwde hij met Wijbrecht Willemse. Dit huwelijk eindigde in 1938. Zijn derde huwelijk sloot hij in 1940 met Anna Aleida Heijnen. Uit dit huwelijk werden een zoon en een dochter geboren. De huwelijken daarvoor waren kinderloos gebleven. In de herfst van 1916 huurde Peter Alma een atelier in de kunstenaarskolonie Meerhuizen. In dit buitenhuis aan de Amstel woonden ook onder andere de kunstenaar Charley Toorop. Na de oorlog werd het huis echter afgebroken en moesten de bewoners een ander onderkomen zoeken. Zij verdwenen in alle windstreken maar Alma bleef in Amsterdam wonen.

Stijlen
De Russische Revolutie politiseerde kunstenaars in de hele wereld. Wat tot gevolg had dat er ingrijpende veranderingen plaatsvonden in stijl en thematiek. Ook Alma ontkwam daar niet aan. De Stijlgroep was in zijn ogen onbegrijpelijk voor de arbeider. Ook hij zocht naar nieuwe vormen, vooral in het sociale vlak. Geliefde onderwerpen werden dan ook vaak: maatschappelijke ontwikkeling, het boerenleven, arbeiders, armoede en revolutie. Aanvankelijk legde hij zich toe op meer eenvoudige vormen, stilistisch en monumentaal. Tegen het einde van de jaren dertig verdween de politieke stellingname uit zijn werk en werden het meer neutrale thema’s, als landschappen, zeegezichten en dieren. Maar altijd nog in een stilistische, kubistische stijl.

Op een gegeven moment maakte Alma zich los van de Parijse (Nederlandse) kunstenaars en ging zich toeleggen op het maken van houtsneden en wandschilderkunst. De plaats van de kunst in de maatschappij werd een onderwerp van discussie. Alma ging publiceren in de Nieuwe Amsterdammer en in die tijd kwam hij in contact met David Wijnkoop. [David Wijnkoop (1876-1941) was een Nederlandse communistische voorman in de eerste helft van de twintigste eeuw]. In 1919 werd Alma lid van de communistische partij, de CPN. In April 1919 verscheen in de Tribune zijn eerste houtsnede, een 1 Mei-prent. In deze courant schreef Peter Alma regelmatig over exposities. In de Nieuwe Amsterdammer schreef hij een pittige kritiek op de Stijlbeweging in Parijs, waarop Theo van Doesburg fel reageerde.

In 1921 bezocht hij het congres van de Communistische Internationale in de Sovjet- Unie en maakte hij kennis met de Russische kunstenaars El Lissizky, Wassily Kandinsky, Vladimir Tatlin en Kazimir Malevitsj. 

In 1932 vertrok Alma naar Moskou en verbleef daar – met een korte onderbreking – bijna een jaar. Bij zijn terugkomst naar Nederland zette Alma een eigen bureau voor beeldstatistiek op. Al snel kreeg hij opdrachten van de Gemeente Amsterdam, KLM, Fokker, AVRO, de Rotterdamse haven en de Nederlandse Bond van Kunstenaars ter Verdediging der Kultuur en was betrokken bij de organisatie van de expositie de Olympiade in gebouw De Geelvink in Amsterdam. Een gedeelte van zijn leven waren de onderwerpen van hem communistisch, sociaal en politiek getint. Maar in zijn latere perioden werden het meer landschappen en zeegezichten. 

In 1938 kreeg hij de opdracht voor een grote wandschildering in het Amstelstation. Het gebouw was gereed net voor de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog schilderde Alma alleen om brood op de plank te krijgen en kreeg hij ook geld van het Ondersteuningsfonds voor kunstenaars. Na de oorlog kreeg hij verschillende grote opdrachten en maakte hij mozaïeken en wandschilderingen voor de Universiteit van Amsterdam, PTT Amsterdam en het Postmuseum in Den Haag. 

In 1960 werd hij benoemd tot correspondent van de Akademie der Künsten in Berlijn en in 1966 – toen hij tachtig werd – kreeg hij de Albert Schweitzerprijs en de zilveren erepenning van de stad Amsterdam. In 1966 organiseerde hij in het Stedelijk Museum in Amsterdam een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk. Petrus Alma overleed op 83-jarige leeftijd te Amsterdam op 23 mei 1969. 

Bronnen: Internet, De Valk Lexion.