Max Beckmann 1884–1950
Max Beckmann werd geboren in 1884 in Leipzig. Zijn vader moest hij al vroeg missen, hij was nog maar 10 jaar. Desondanks stond zijn besluit al van die tijd af vast, hij wilde kunstschilder worden. Hij deed toelatingsexamen op de kunstacademie in Dresden maar werd afgewezen. In 1900 werd hij echter wel toegelaten tot de Grossherzogliche Sächsische Kunstschule in Weimar. Daar leerde hij schilderen van sculpturen en levende modellen. In 1903 sloot hij deze studie af en ging naar Parijs.
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 138 [2016-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.
Kunstschilder, aquarellist, graficus en beeldhouwer
Mary van der Schaal
In het begin, beïnvloed door de middeleeuwse kunst met zijn kleurrijke weergaven helt hij langzaam over naar het expressionisme en de anekdotiek van de ‘Neue Sachlichkeit’ van Otto Dix en George Grosz. Ook hebben zijn onderwerpen raakvlakken met de kunstenaars als Jeroen Bosch en Vincent van Gogh. Beckmann onderscheidt zich door onverbiddelijke systematiek en helt steeds meer over naar strakke plastische elementen en beklemtoont meer en meer lineaire onderwerpen. De composities van later werk kenmerken zich weer door streng doorgevoerde monumentale eenvoud. Dit alles heeft hij te danken aan de invloed van de Franse schilder Léger, die hij onderging in zijn Franse tijd in Parijs.
Tussendoor illustreerde hij als graficus ook nog talrijke boeken. Hij was geobsedeerd door variété, circus en toneel. Zijn uitdrukkingen werden harder, strenger, soms spottend. Hij vond het leven een toneel waar achter een geheel andere wereld schuilging. Hij sloot zich op die manier aan bij het ‘modernisme’. Hij leverde via zijn schilderijen kritisch commentaar op wat hij om zich heen zag gebeuren. Midden jaren twintig was Beckmann een van de vooraanstaande moderne schilders van Duitsland en schilderde hij ook in Nederland: onder andere in Scheveningen, Zandvoort, Laren en Valkenburg. Tijdens zijn verblijf in Laren woonde hij in Hotel ‘Het Witte Huis’ aan de Neuhuysweg. In deze tijd schilderde hij Hollandse taferelen zoals bosranden, polders en heidelandschappen. Deze periode heeft maar enkele jaren geduurd toen hij toch weer koos voor zijn geboorteland Duitsland.
Levensloop
Toen de vader van Max in 1894 overleden was, verhuisde het gezin, moeder en drie kinderen, naar Braunschweig. Max ging voordat hij was afgestudeerd aan de kunstacademie in Weimar naar Parijs om daar zijn artistieke talenten nog meer te ontwikkelen en vestigde zich daarna in Berlijn. In 1906 kreeg hij een beurs van een half jaar voor de Villa Romana in Florence. Daar trouwde hij ook met Minna Tube die hij in Weimar al had leren kennen. Kort daarna verloor hij zijn moeder. Hij sloot zich in 1906 aan bij de kunstenaarsgroep ‘Berliner Secession’ en exposeert met deze groep mensen in zijn woonplaats. Rond die tijd gaat zijn werk veranderen. Na zijn impressionistische inslag, die nog steeds beïnvloed was door zijn omgang met Max Liebermann, worden zijn composities onrustiger en angstaanjagend. Omdat hij bij zijn intreding bij de Berliner Secession een van de voornaamste bestuursleden geworden was, haakt hij weer af omdat hij zich liever geheel aan het schilderen wilde wijden. In 1912 exposeert hij in de Kunstverein in Maagdenburg en het Grossherzogliches Museum für Kunst und Kunstgewerbe in Weimar. In 1914 maakte Beckmann historiestukken, naturalistische straatscènes en portretten.
In 1914 breekt de eerste wereldoorlog uit. Beckmann meldt zich onmiddellijk als vrijwilliger. Hij wordt ingedeeld bij de medische dienst als hospitaalsoldaat. Eerst aan het Oost-Pruisisch front, daarna in Vlaanderen en Straatsburg tot hij een zenuwinzinking krijgt. Hij doet rustig aan en als zijn geest alles weer wat meer kan overzien wil hij alleen maar weergeven wat hij in de oorlog in die twee jaar heeft meegemaakt. Hij werkt nu met de droge naaldtechniek. Als graficus is hem dat niet vreemd en hij kon daarmee goed enkele vreselijke aangrijpende oorlogstaferelen in beeld brengen. Zijn gemartelde gedachtegang kon de ervaring als hospitaalsoldaat niet van zich afzetten. Zijn onderwerpen beelden voornamelijk vernedering, terreur, rauwe folteringen en wreedheid uit. Kenmerken van zijn composities hiervan waren: gruwelijkheid, afzichtelijke figuren, wrede details en vervormde ruimten. In zijn meest schokkende werk ’De Nacht’ beeldt hij in volle sterkte de genadeloze vernederende wreedheid en sadisme van de oorlog in al zijn machteloosheid uit. Een verschrikkelijk nog steeds onbegrepen schilderstuk. In 1917, als zijn geest wat tot rust gekomen is, gaat hij over naar een eenvoudiger en compacter stijl. Omdat hij graficus was, heeft hij tijdens deze rustige periode wederom veel boeken geïllustreerd. Daarna ging hij toch weer over naar de moderne kunst. In de jaren tussen 1925 en 1933 gaf hij les aan het Art Institute van Frankfurt, exposeerde in Berlijn in de National Gallery. In aansluiting daarop werd in deze Gallery zijn werk permanent tentoongesteld. Toen Hitler aan de macht kwam keerde het tij. De Nazi’s vonden deze moderne kunst verwerpelijk en Beckmann’s werk was plotseling gedegenereerd. Bijna 600 werken werden in beslag genomen. Beckmann voelde zich verraden en vertrok in 1938 met zijn vrouw naar Amsterdam. Hij had het plan om door te reizen naar New York maar kreeg geen visum. Toen brak de Tweede Wereldoorlog uit en woonde hij een tijd aan het Rokin in Amsterdam. Na de oorlog emigreerde hij naar de United States waar hij in New York ging wonen. Zijn gezondheid werd echter steeds slechter. Maar zijn behoefte om te schilderen bleef, al ging alles wat moeilijker en langzamer. In 1950 op een wandeling in het Central Park zakte hij in elkaar en overleed. Een uiterst sterk emotioneel genie was heengegaan.
Dit is maar een heel beknopte beschrijving over het veelbewogen leven van Beckmann. Er is veel over hem gepubliceerd. Zijn nalatenschap is enorm. Voor meer informatie kan men het best de musea bezoeken.
Bronnen: De Valk Lexion/kunstenaars, Internet.