De Larense Steenhouwerij

Omdat Laren in hoog tempo haar ambachtelijke bedrijven aan het verliezen is, vindt de redactie het erg belangrijk om aan de bedrijven die nog over zijn, extra aandacht te besteden. Deze keer zijn we in gesprek met John en Jeroen Kuijer, eigenaars van de Larense Steenhouwerij aan de Zijtak. De enige steenhouwerij in Laren is sinds 1957 gevestigd in een oude Saksische boerderij uit 1630, voorheen bewoond door boer Sijmen Majoor. Het is een van de laatste originele boerderijen in het Gooi.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 126 [2013-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.

Gerda Meulenkamp

Er wordt druk gewerkt als we aankomen. Jeroen is bezig met graveren en John met nog wat kantoorwerk. We krijgen een rondleiding en informatie over de werkzaamheden van een steenhouwer. In het kort: een steenhouwer is een handwerksman die natuursteen met hamer en beitel bewerkt in een steenhouwerij, of werkzaam is in restauratiewerkzaamheden van natuursteen. Hoewel een beeldhouwer die in steen houwt ook soms als steenhouwer wordt aangeduid betreft dit twee afzonderlijke beroepen. Traditioneel wordt deze benaming dus toegekend aan iemand die het ambacht van stenenbewerking verstaat. 

We leren ook dat er drie soorten steen door de steenhouwers wordt gebruikt. De drie soorten worden onderverdeeld in stollingsgesteenten, afzettingsgesteenten en metamorfe gesteenten. 

In deze steenhouwerij wordt het meest gebruikt gemaakt van graniet en kalksteensoorten uit België en Duitsland. Van de marmersoorten wordt Carrara- marmer uit Italië het meest gebruikt. In India worden vervolgens de verschillende granietsoorten gebruiksklaar gemaakt en in platen afgeleverd. 

Hoe komt het contact met de klant tot stand?
Meestal door reputatie en mond-op-mond reclame maar John houdt ook de rouwadvertenties bij en neemt vervolgens contact op met de nabestaanden. Dit gebeurt heel subtiel en pas na de begrafenisceremonie. Soms nemen mensen al van te voren zelf contact op. Er is een mooie website en een uitgebreide folder beschikbaar. De website wordt onderhouden door zoon Jeroen: www.larensesteenhouwerij.nl.

Hoe zijn jullie ertoe gekomen dit vak te kiezen?
John: toen in 1957 Herman Arends, Theo van den Brink en mijn vader Willem Kuijer de Larense Steenhouwerij begonnen, nadat hun vorige werkgever steenhouwerij Hebing er plots mee stopte, was het werk nog erg zwaar en moest nog vaak met de hand gedaan worden. Ze gebruikten de motorbakfiets om vloeren en schouwen te plaatsen door heel het Gooi. In 1962 kwam Jan Arends de zoon van Herman het team versterken, en later in 1967 ben ik erbij gekomen, ik was toen 15 jaar. In die tijd werden er steeds meer gedenkstenen gemaakt en kwamen de vloeren en schouwen op de achtergrond te liggen. 

Omstreeks 1974 heeft Jan de Larense Steenhouwerij overgenomen van zijn vader Herman. In de loop van de jaren 70 zijn Herman, Theo en mijn vader Willem met pensioen gegaan. Jan heeft door gewerkt tot 1996 toen heb ik het bedrijf over- genomen. De werkplaats is in 1996 volledig gerestaureerd en de buitenmuren zijn opnieuw opgemetseld met de originele stenen. Het houten skelet is wel behouden gebleven en als u eens binnen komt kijken bij ons, dan kunt u de originele balken met jaartal (1630) zien. 

Mijn zoon Jeroen heeft in 2000 zijn Mavodiploma gehaald en is daarna naar de vakopleiding in Utrecht gegaan. In 2001 is hij vast in het bedrijf gekomen en in de loop van de jaren heeft hij al zijn vakdiploma’s gehaald. In 2007 bestond de Larense Steenhouwerij 50 jaar. Het is zijn bedoeling om in de toekomst de steenhouwerij weer over te nemen van mij zodat dit mooie bedrijf nog jaren kan blijven bestaan in het hart van Laren.

Welke gereedschappen zijn specifiek?
Veel van de gereedschappen die vroeger door steenhouwers gebruikt werden, zoals de steenhouwerbijl, de vlecht, de grendel en de dissel worden tegenwoordig niet meer gebruikt omdat deze verdrongen zijn door machinaal gereedschap, met name de diamantzaag. Veel van de oude typen steenbeitels bestaan echter nog wel en worden nog veel gebruikt. Specifiek gereedschap voor de bewerking van mergel, zoals de mergelkam, wordt weinig gebruikt, evenmin als de typisch Franse beitels voor zachte kalksteen met een houten hecht.

Hoewel de moderne techniek zijn intrede heeft gedaan, blijft in de traditionele steenhouwerij een zeer groot deel van het werk handwerk, al dan niet met elektrische of pneumatische hulpmiddelen. 

Wat zijn de trends tussen 1957 en 2013?
In de beginjaren werd er regelmatig gebeld door de Kalkzandsteenfabriek te Huizen als er weer grote zwerfkeien werden opgegraven. Die werden dan door kraanbedrijf Jan de Bruijn uit Eemnes naar Laren vervoerd. Er is nog regelmatig vraag naar zwerfkeien als grafmonument. De keien kunnen dan bij de Steenhouwerij opgeslagen worden om pas later te worden verwerkt. Dit wordt schriftelijk vastgelegd. 

De huidige trend van cremeren gaat door. Maar ook de vraag naar grafaccessoires zoals vazen of boeken van natuursteen. Tegenwoordig worden er niet alleen grafstenen gemaakt maar ook onder andere: tuintafels, sokkels, huisnummerbordjes, brievenbussen, sidetables in elk gewenste steensoort. 

Voor de belettering van monumenten zijn er veel verschillende mogelijkheden, al naar gelang de wensen van de klanten. Onder andere:

• Aluminium letters. Wij hebben een aantal lettertypes als voorbeeld klaarstaan. Aluminium letters worden per woordje of naam bevestigd op de steen door middel van kleine pennetjes aan de achterkant van het woordje. Aluminium zal in de loop van de jaren niet gaan verkleuren zoals brons dat wel kan.

• Met graveren heeft u 2 keuzes of u kiest voor verheven graveren. Dan word de steen om de letter heen verdiept door middel van boucharderen of prikwerk. Of u kiest voor een inwendige letter. Dan wordt de letter zelf verdiept. Dit kan echter alleen met de zachtere steensoorten zoals bijvoorbeeld kalksteen of marmer.

• Met zandstralen kunnen bijna alle lettertypes worden gebruikt die bij u in de computer staan. Als de tekst gezandstraald wordt dan verdiep je de letter. Ook kunnen we met deze techniek mooie plaatjes en symbolen toepassen op de steen.

• Ook voor brons hebben we veel keuze. Anders dan aluminium worden bij bronzen letters de letters per letter bevestigd met 2 pennetjes op de steen. Brons zal in de loop van de jaren gaan oxideren en lichtgroen worden. Dit zal de kwaliteit van de letter niet beïnvloeden.

• Handgehakte letters zijn onze specialiteit. Ook hierbij heeft u 2 keuzes. De letters kunnen net als bij graveren in een verheven stijl of inwendig worden gehakt. We zijn nog enkele van de weinige steenhouwers die dit ambacht beheersen. 

Hoe worden eventuele fouten opgelost?
Bij kleine graveerfouten kan de fout worden hersteld met lijm. Bij een grotere fout moet soms het geheel worden gepolijst en opnieuw worden gegraveerd. Na al deze informatie gehoord te hebben, gaan we nogmaals en nu met andere ogen de werkplaats bekijken en dan naar buiten, waar de voorraad platen klaar staat om verwerkt te worden. Met verwondering en bewondering ruiken we de geuren en zien we stof dwarrelen. Hier wordt nog echt een ambachtelijk beroep uitgevoerd. Bij een grafmonument van zandsteen, blijf ik even langer staan. Ik was pas terug van een vakantie in Zuid-Limburg en ben ook bij een mergelgroeve geweest en zocht natuurlijk daar naar fossielen. Ook in dit zandstenen monument zaten kleine schelpjes, slakjes en dergelijke, puur natuur. En naar ons idee de essentie van dit tijdloze beroep. Met de belofte nog eens terug te komen, verlaten we het mooie oude pand en kijken nog een paar keer om als we in de auto stappen en wegrijden. 

Bronnen: John en Jeroen Kuijer, Wikipedia, www.larensesteenhouwerij.nl