Willem Arends

Op 8 oktober 1944 werd de 34-jarige Willem Arends, wonend op Veldweg 16, Laren, na een invordering van fietsen doodgeschoten in de Radiostraat te Hilversum. Dat blijkt uit onderzoek dat Ben Calis, Jos Boermans, Aaldrik Hermans en John Timmerman voor het 4 en 5 mei-comité gedaan hebben naar de dood van Arends. In Kwartaalbericht 156 (2021-2, pagina 27) stond in een artikel van Bep De Boer aan de hand van een getuigenverklaring van Johan Weiss, die als 13-jarig jongetje met zijn fietsje in de buurt van Arends was, dat de moord plaatsvond op de Hilversumseweg. Uit andere verklaringen en een politierapport is echter gebleken dat het op de Radiostraat was, iets verderop vanaf Laren gerekend.

Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 164 [2023-2]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 9,50 per stuk in de Lindenhoeve en bij Bruna te koop, zolang de voorraad strekt.

Tekst: Wim Keizer & Bep De Boer, alsmede Ben Calis, Jos Boermans, Aaldrik Hermans & John Timmerman

Op de door het 4 en 5 mei-comité geïnitieerde website www.herinneringsbomenlaren.nl, die steeds geactualiseerd wordt, was het verhaal van Bep vermeld. Dat is vervangen door de bevindingen van de onderzoekers. Zij spraken ook met twee nog in leven zijnde kinderen van Willem en zijn vrouw Aartje van ’t Klooster (1908-1990), de in het Limburgse Eygelshoven wonende Hannie Rutten-Arends (1941) en de in Almere wonende Johan Arends (1943). Deze kinderen bleken het zeer op prijs te stellen als het juiste verhaal verteld wordt. Willem en Aartje hadden nog een kind, Janny (1937-2020). De hierna volgende informatie komt uit de onderzoeksgegevens van Ben, Jos, Aaldrik en John.

Willem werkte bij de RK Verbruikscoöperatie ‘Steunt Elkander’. Daar was hij winkelbediende die ook bestellingen ophaalde en wegbracht met de mandfiets. Zondag 8 oktober 1944 was Willem op de fiets naar zijn vader onderweg in Hilversum om een zaag te halen. Er moest in Laren een boom worden omgezaagd voor brandhout.

In de dag- en nachtrapporten van de gemeentepolitie Hilversum is opgenomen dat Willem werd doodgeschoten op de Radiostraat in Hilversum.

“Hier is papa doorgeschoten”
Dochter Hannie en zoon Johan vertelden dat hun moeder, als ze naar Hilversum gingen, er altijd even langs reed en dan halverwege de Radiostraat zei: “Hier is papa doodgeschoten.” Op het einde van de straat kon je naar de NSF en aan de andere kant gingen ze naar hun tante.

Hannie: “Tegen mijn vader hebben ze geroepen dat hij moest stoppen. Maar het schijnt dat mijn vader (hij was hardhorend) dat niet gehoord heeft. Mijn vader werkte bij de Coöperatie in Laren en dan bracht hij altijd de boodschappen rond. Een vrouwtje, genaamd Greetje waar papa mee werkte in Laren, woonde daar. En die heeft nog geroepen tegen die kerels, ‘Hou op, hou op want hij hoort jullie niet.’ Toen heeft haar moeder haar tegengehouden en is vader neergeschoten en aan de kant geschopt. Hij moet ook al door zijn benen geschoten zijn, want mijn opa vertelde later dat zijn benen helemaal kapot waren.” Het is niet duidelijk of Greetje een dochter is van mevrouw Bikker van Radiostraat 12 die de eerste aangifte deed.

Hilversumse SS’er
Johan en Hannie is altijd door hun moeder verteld en ook door hun opa en ome Henk dat de schutter Joop Wortel was, een Hilversumse SS’er. Hij is na de oorlog tot 15 jaar veroordeeld en is via interneringskamp Texel en na veroordeling in een strafkamp in Eygelshoven (bij Kerkrade) geplaatst, waar hij in de Julia- en Lauramijn is gaan werken. Hij is eerder vrijgekomen, omdat hij dat zware werk in de mijn deed (daar kreeg je strafvermindering voor) en wegens goed gedrag. Wortel is altijd in Eygelshoven blijven wonen en in de mijn blijven werken.

Vreselijk geschrokken
Moeder Aartje hoorde op de hoek Veldweg-Torenlaan van anderen dat er een razzia was geweest en dat ene Willem Arends was doodgeschoten. Aartje schrok vreselijk en zakte in elkaar. Toen Willem was overleden heeft hij eerst een paar dagen op het kerkhof in een ruimte gelegen, alvorens (na vrijgeven) thuis te worden opgebaard. Dochter Hannie wilde hem wakker maken en dochter Janny heeft toen een pluk haar afgeknipt van Willem. (Deze pluk heeft Janny altijd bewaard en is bij haar overlijden meegegaan in haar kist).

Pastoor Brouwer kwam bij hen thuis toen Willem was opgebaard. “Alles goed en wel maar denk maar niet dat je op ons kunt rekenen, je gaat maar aardappels schillen bij de Duitsers”. Toen heeft zij gezegd: “Ik heb al moeite genoeg om voor mijn eigen gezin te schillen (Aartje had een verlamming in haar arm). De dominee was meegaander: “U kunt altijd bij ons aankloppen”. Aartje was vastbesloten niet haar hand op te moeten houden. “Ik pak geen rooie cent van iemand aan, ik zal er zelf voor zorgen”. Na de oorlog kwam er een uitkering van de stichting 40-45, maar zij hield werkhuisjes tot haar overlijden en heeft zo het hoofd boven water weten te houden.

Willems overjas die hij toen droeg heeft moeder Aartje gewassen en altijd bewaard. Aan de voorkant op harthoogte zat een gat als gevolg van een kogel. De rest van de kleren van Willem wilden de Duitsers hebben, maar deze waren verstopt en later in de hongerwinter geruild voor melk bij boeren in Eemnes.

Willem Arends had de fooien die hij kreeg (centen en dubbeltjes) zorgvuldig gespaard. Daar zou hij een wasmachine voor gaan kopen. Dat is door zijn overlijden niet gebeurd en later heeft ieder kind uit deze fooienpot toen zij 12 jaar werden een geschenk gekregen. (Ook een bestek met initialen.) De kinderen waren erg jong toen hun vader omkwam. Veel verhalen hebben zij gehoord van hun moeder en andere familieleden.

Zelfde plaats
Bijzonder is dat Hannie getrouwd is met Harrie Rutten uit Eygelshoven en dat zij daar hun hele leven gewoond hebben: dezelfde plaats waar ook Joop Wortel kwam te wonen. Ze kwamen hem wel tegen. Zowel Hannie als Johan vertelden altijd erg veel last te hebben gehad van het feit dat zij geen vader hadden.

Aangiftes
Tegen Wortel zijn in 1945 twee schriftelijke aangiftes gedaan voor het doodschieten van Willem Arends. Aangevers: D.J. Schalkwijk, winkelchef van de coöperatie, op 12 september 1945 en Hendrikus Maria Calis, zwager van Willem Arends, op 26 september 1945. De aanklachten zijn onderzocht, maar zijn in het vonnis en straf niet meegenomen. Wortel had al zoveel op zijn kerfstok dat diepgaand onderzoek waarschijnlijk niet nodig werd gevonden. Uit diverse verklaringen in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is duidelijk dat Wortel wel aanwezig was bij de fietsen­-
inbeslagnames.

Op de site www.herinneringsbomen.nl staan onder ‘1944’ meer details over Willem Arends, zijn familie en over Joop Wortel.

Links: Hannie, Aartje, Janny en Johan.

Aangifte: 14.30 uur: Aangifte dat iemand op de Radiostraat is doodgeschoten; 17.00 uur: Vermelding dat Willem Arends is doodgeschoten en dat het verder gemeld is.

Inzet: Willem Arends