De Kerststal van de Basiliek
De viering van Kerstmis is een mondiaal gebeuren waarin Kerst in Laren een minimale rol speelt. Pas recentelijk houdt Laren zich bezig met een succesvolle Kerstmarkt maar voor de essentie komen we toch terecht in de kerk. Ieder jaar bouwt een enthousiast team de Kerststal van de Basiliek. Hoe oud zijn die beelden en waar komen ze vandaan? We besloten ‘chef kerststal’ Frans Bierlaagh eens nader te ondervragen, raakten onder de indruk van het restauratiewerk van zijn nicht Carla en werden ‘ingewijd’ in enkele geheimen van de kerk…
Dit artikel is afkomstig uit Kwartaalbericht 114 [2010-4]. Leden van de Historische Kring Laren ontvangen het kleurrijke glossy magazine 4 keer per jaar. U kunt hier lid worden. Losse nummers zijn à € 4 per stuk in de Lindenhoeve te koop, zolang de voorraad strekt.
Gerda Meulenkamp
We werden meegenomen naar de zolder, ergens achteraan boven de sacristie. Daar in een kast, goed verpakt stonden de oude en gerestaureerde beelden van de kerstgroep. Ieder van ons had een eigen herinnering aan de beeldengroep uit onze jeugd. Ik was altijd gefascineerd door de totaliteit van de kerstgroep en vooral van de dieren en het prachtige beeld van de kameel. Het kindje is nog heel mooi, maar het gezichtje is net niet dat van een baby. Maar misschien had de kunstenaar er al het leed van de wereld in willen uitdrukken. Alle beelden, die we zagen vonden we prachtig. Enige jaren geleden zijn ze allemaal gerestaureerd door Carla Bierlaagh. Ze vertelde dat ze er twee jaar mee bezig was geweest. Iedere keer een paar uurtjes omdat eerst gips voor de ontbrekende of kapotte ledematen moest worden aangebracht, geplamuurd, dan eerst drogen, daarna moest er worden geschuurd en geschilderd. En als laatste nog het aflakken.
Op onze vraag, wie de kunstenaar was en hoe oud de beelden waren, vertelde Frans dat de beelden destijds gekocht waren bij het bedrijf van Paridon. Het bedrijf maakt al sinds 1800 beelden maar de winkel is er pas vanaf ± 1920. De kerstgroep zal dus met grote waarschijnlijkheid in de destijds net geopende winkel zijn gekocht of mogelijk al veel eerder bij het atelier in opdracht besteld. Overigens heet de winkel nu geen van Paridon meer maar ‘Abdij van Egmond’. Volgens een artikel uit het archief van de Bel van 29 december 1978 stond de beeldengroep echter al in de oude St. Janskerk (Waterstaatskerk) en is in de zeventiger jaren van zolder gehaald en weer helemaal opgeknapt door koster Louis van Os en de familie van Aken, die op de Dammaat woonde. De “nieuwe” stal is ongeveer 30 jaar geleden gemaakt. De eerste stal, was heel smal, daar konden alleen de kribbe en Jozef en Maria in staan! In de tussenliggende periode is gebruik gemaakt van een ‘modernere’ kerststal, een groep die bestond uit in gewaden aangeklede beelden conform een gelijkende groep in de Goeder Herderkerk. De groep van de Goede Herder is nu bij Theodotion, het is niet bekend waar die groep uit de Basiliek terecht is gekomen.
Frans vertelde dat er een groep mensen is, die speciaal ieder jaar de kerstgroep opstelt.
Om te beginnen heeft Peter Bakker de stal gemaakt en Clemens de Wit het rieten dak. Frans Bierlaagh, Kees Kleier, Kees van de Weerd, Carla Bierlaagh en Cosja Opmeer richten de stal in met de beelden een tevens wordt in de omgeving van de stal het landschap aangekleed. Ook wordt er elk jaar een kerstboom van ca. 8 m. hoog in de kerk geplaatst door Leo Vos en Paul van de Zwaan.
Asiel
Het is al weer enkele jaren geleden dat de mensen die de beelden weer inpakken en wegzetten, tussen hun veestapel een hert als verstekeling tussen de schapen vonden. Bambi hoort inmiddels helemaal bij de groep. Nieuwsgierig als we zijn zouden we graag willen weten wie hem daar heeft neergezet. Reacties graag naar de redactie.
Op zolder was nog meer moois; koperen grote wijwatervaten voor Pasen, grote kandelaars, kleding voor misdienaars en priesters en de vaandels voor de St. Jansprocessie. Alles keurig verzorgd en ingepakt. Het doet je goed alles zo in de puntjes verzorgd te zien.
Afsluitend zei Frans: “willen jullie iets bijzonders zien, dat nog bijna niemand heeft gezien?” Natuurlijk wilden we dat, dus liepen we nieuwsgierig achter hem aan naar het priesterkoor. Waar je normaal niet mag komen en zeker vroeger als vrouw niet. Frans liep naar de koorbank aan de linkerkant van het priesterkoor. Dat waren drie plaatsen naast elkaar. Hij tilde de zitting omhoog en zei toen: “Jullie dachten vroeger dat de paters en priester bij een Mis met drie heren altijd stonden, kijk eens hiernaar?” Hij wees naar de drie plankjes in het midden, mooi gebeeldhouwd, een met een boer, de ander met een Larense boerderij en die daar naast met een boerin. “Ze gingen staan en zaten toch!”. Hij moest lachen om onze kennelijk verbouwereerde gezichten. Wie had ooit gedacht, dat al die jaren de priesters zo dicht bovenop de Larense bevolking zaten?
Abdijwinkel Van Paridon
Rond 1905 begonnen drie broers van Paridon een atelier in de Rozenstraat 52 in de Jordaan, waar zij gipsbeelden maakten van componisten en mythologische figuren. Later gingen de Van Paridons, afkomstig uit een katholieke familie uit Baarn, over op religieus beeldhouwwerk. Grote kerkbeelden onder de naam ‘Paridur’ en kleinere beelden voor de huiskamer. Na het overlijden van Peter van Paridon in 1928 openden de twee overgebleven broers in mei 1929 de winkel op de N.Z. Voorburgwal, terwijl het atelier in de Rozenstraat werd uitgebreid. In 1956 trad de tweede generatie van Paridon aan die samenwerkte met beeldhouwer Jan Verdonk uit Den Bosch, die beelden ontwierp in Toorop-stijl. De ateliers in de Rozenstraat werden in 1980 verkocht. Van 1994 tot de overname in 2001 door de Benediktijner monniken werd de winkel enthousiast geleid door de zusters Patricia en Machteld Honig. In 2007 werd de naam Van Paridon op de winkelruit na bijna 100 jaar vervangen door het logo van de Abdij van Egmond. Meer informatie: www.vanparidonbv.nl
Foto’s: Hans Schaapherder