Tentoonstelling erfgooiers in Lindenhoeve
15 november 2021 – In de Lindenhoeve, het centrum van de Historische Kring Laren (HKL), is ingaand zaterdag 27 november een tentoonstelling over de erfgooiers te zien. De naam ‘erfgooiers’ slaat op Gooise boeren en veehouders van wie rechten overgingen van vader op zoon. Het ging om de gebruiksrechten op meenten (weilanden), heiden, bossen, venen, moerassen en jachtvelden. Stamt u af van de erfgooiers? Daarvoor kunt u de ledenlijsten van Laren inzien, deze zijn van 1912 tot 1971.
De Lindenhoeve, Burgemeester Van Nispenstraat 29 Laren, is ’s zaterdags geopend van 14.00 tot 16.00 uur. In verband met de coronamaatregelen is tonen van een QR-code verplicht en geldt 1,5 meter afstand.
De geschiedenis van de erfgooiers is eeuwen oud. In de middeleeuwen waren de Gooise gronden eigendom van de Abdij van Elten (nu in Duitsland). Tijdens het bewind van de graaf van Holland, rond 1300, kwam de Gooise Marke tot stand. Dit was een agrarische belangenorganisatie, met als voornaamste doel het ten eeuwigen dage behouden en gebruiken van de Gooise (al)gemene gronden. De Marke kreeg ook een naam: Stad en Lande van Gooiland. De naam verwijst naar wat indertijd de stad Naarden was, met daarbij de dorpen Blaricum, Bussum, Hilversum, Huizen en Laren. De Gooiers streden ervoor om hun gebruiksrechten in stand te houden. Zij moesten er ook voor zorgen dat niet teveel nieuwelingen rechten kregen op de gronden. Uiteindelijk ontstonden zo twee soorten erfgooiers: de scharenden en de niet-scharenden. De scharenden lieten hun vee ‘scharen’ of grazen op de meenten. Besluiten werden vastgelegd in zogenaamde schaarbrieven.
In 1912 nam de Tweede Kamer de Erfgooierswet aan. Deze wet regelde het voortbestaan van de Gooise Marke. De Vereniging Stad en Lande van Gooiland kreeg volgens deze wet het eigendom van de gemene (gezamenlijke) weiden en heiden. Na de Tweede Wereldoorlog liep het aantal boeren terug. Uiteindelijk werd in 1972 de organisatie opgeheven. Een aantal scharende boeren kreeg een uitkering in geld (de wijkers). Een aantal anderen kreeg grond om te kunnen blijven boeren (de blijvers).
De niet-scharenden kregen een eenmalig bedrag, dat werd opgebracht uit de verkoop van de gronden. De meenten in het Gooi zijn inmiddels allemaal bebouwd. Maar de naam erfgooier is een begrip dat niet vergeten wordt.
Jaarlijks organiseert de Stichting Stad en Lande van Gooiland, in de derde week van oktober, de ‘week-van-de-erfgooier‘. Deze stichting heeft zich als doel gesteld de geschiedenis van de erfgooiers te blijven etaleren. In 2019 verscheen een prachtig boekwerkje van de stichting,, samengesteld door Anton Kos en vormgegeven door Hans Schaapherder. Het is bij de HKL te koop.